خلاصة:
علامه طباطبائی از تعابیر گوناگونی برای تعریف ادراکات اعتباری بهره بردهاند؛ اما هیچیک از آنها تمامی شاخصهای یک تعریف مطلوب، مانند جامع بودن، مانع بودن، روشنتر و شناختهشدهتر بودن معرِّف نسبت به معرَّف و غیره را دارا نیستند. لذا این نوشتار درصدد است تعریفی از ادراکات اعتباری ارائه کند که حتیالامکان ضمن رعایت الزامات فوق و انطباق حداکثری با این نظریه اعتباریات، چیستی و حدود این ادراکات را بهمثابه آیینهای تمامنمای منعکس نماید تا زمینه فهم دقیق و بهرهگیری از این نظریه هرچه بیشتر فراهم گردد. ابتدا در تعریف پیشنهادی تفکیک مفاهیم و گزارهها صورت پذیرفت. تعریف مفاهیم اعتباری از دو عنصر محوری تشکیل شده است: اولی امر عامی است که مَقسم واقع میشود و همان «تصورات ذهنی» است. دیگری فصلی است که مفاهیم اعتباری را از حقیقی (شامل مفاهیم ماهوی و معقولات ثانی) متمایز میکند. فصل مذکور با بررسی تفصیلی، از میان چهار وصفِ پرکاربرد و محوری مفاهیم اعتباری شامل «تعلق به حوزه عمل»، «عدم تحقق مستقل از ذهن»، «حاصل اعطای حدود اشیاء بودن» و «ساخته افعال ذهنی بودن» انتخاب شد. درنهایت بر رابطه اراده انسان و دواعی باطنی او با ادراکات اعتباری برای جلوگیری از برخی سوءبرداشتها و فهم بهتر آن نظریه تأکید شده است. خلاصه تعریف حاصل: مفاهیم اعتباری، مفاهیمی هستند که افعال ذهنی، چیستی (ماهیت) آنها را رقم میزنند. این افعال ارادی با بهرهگیری از احساسات و دواعی باطنی در تصورات تصرف کرده و آنها را پدید میآورند. مجموع این مفاهیم و روابط آنها، نفسالامری را تشکیل میدهند که گزارههای اعتباری از آن حکایت میکنند.
Allameh Tabatabai has used various interpretations to define credit perceptions, but none of them are suitable. This article, after examining the proposed definitions and measuring them, based on the characteristics of a desirable definition, attempts to provide an alternative definition. A definition that is in maximum agreement with his views without objection and ambiguity. The definition of Etebari perceptions consists of two central elements: the general element and a divider. The general element is mental imagination. After numerous reviews of the various divisors used in the definition of credit perceptions, "Being made by mental acts" was selected as the best of the four obtained options. So, the summary of the alternative definition is: Etebari concepts are concepts whose essence is determined by mental actions. These voluntary actions create imagination by using feelings. The sum of these concepts and their relations create the Nafs-al-Amr to which the Etebari propositions correspond to it
ملخص الجهاز:
تعريف ادراکات اعتباري ، نظريه اعتباريات ، علامه طباطبائي ، نفس الامر، مفاهيم عقل عملي ، گزاره هاي ارزشي ، افعال ذهني اين مقاله مستخرج از رساله آقاي مهدي کوشکي با عنوان «جايگاه ادراکات اعتباري در ساختار معرفتي علوم انساني اسلامي » است .
(عباسي، ١٣٨٢: ٥٠٤) در نقد و بررسي تعاريف مذکور نيز همين موارد مدنظر خواهد بود، اما علاوه بر اين ها، ازآنجاکه اين تعاريف ذيل چهارچوب فکري انديشمندي خاص –علامه طباطبائي- مطرح شده و نيز نظريه اي فلسفي بر مبناي آن شرح و بسط يافته است ، لازم است هم خواني آن ها با ساير نظرات فلسفي ايشان (به خصوص در مورد ادراکات حقيقي به عنوان نقطه مقابل اعتباريات ) موردتوجه قرار گيرد و براي رفع تعارضات و ابهامات ، حتيالامکان از اصل نظريه علامه و ساير ديدگاه هاي ايشان عدول نشود.
مثال هاي مرحوم علامه ، بيانگر اين مسئله است که ذهن ايشان در هنگام شرح و بسط نظريه اعتباريات عمدتا معطوف به مباحث اصولي بوده است ، ولي بايد توجه داشت که اين امر به هيچ وجه نافي جامعيت اين نظريه و شمول و گسترش آن بر تمامي حوزه هاي علمي و عملي حيات بشري نخواهد بود و چنان که خواهد آمد طيف وسيعي از گزاره ها و مفاهيم علوم –و مشخصا علوم موسوم به انساني و اجتماعي- را مي توان از سنخ اعتباري دانست .
Tehran: Ministry of Culture and Higher Education, Institute of Cultural Studies and Research; Islamic Society of Wisdom and Philosophy of Iran.