خلاصة:
از جمله مطالعات میان رشتهای قرآن کریم، مطالعاتی است که در آن با دانش زبانشناسی نوین به بازشناسی لایه زبانی قرآن کریم پرداخته میشود. یکی از مباحث زبانشناسی نقشگرا، نظریه انسجام متنی است. این نظریه عواملی که اجزاء تشکیلدهنده متن را به هم مرتبط میسازد و سبب انسجام وهماهنگی آن میشود، بررسی میکند. مقاله حاضر به کاربست این مطالعات بر سوره حجرات با استفاده از روش تحلیلی_توصیفی پرداخته است. یافتههای پژوهش نشان میدهد که ابزارهای آفریننده انسجام متنی در این سوره به سه دسته تقسیم میشوند: عامل واژگانی، عامل دستوری و عامل پیوندی. مهمترین عامل انسجام بخش در این سوره، عامل واژگانی است، در این میان، واژه «الله» با 27 مرتبه و واژه «رسول» با 5 بار تکرار نقش اصلی را در سوره دارد. از نتایج این پژوهش میتوان به توسعه روشهای زبانشناسی در دانش تناسب آیات قرآن، همچنین پاسخگویی به شبهات مستشرقان درباره ناسازگاری و چندلایگی متن سورههای قرآن و همچنین ارائه یک روش در یافتن محور موضوعی سورههای قرآن کریم اشاره کرد.
Among the interdisciplinary studies of the Holy Quran, there are studies in which an attempt is made to recognize the linguistic layer of the Holy Quran with modern linguistic knowledge. One of the topics of Functional Linguistics is the theory of textual coherence which examines causes of coherence and coordination in the text. The present article has performed these studies on Surah Al-Hujurat using analytical-descriptive method. The research findings show that the tools that create textual coherence in this Surah are divided into three categories: lexical factor, grammatical factor and linking factor. The most important unifying factor in this surah is the lexical factor, among which, the word "Allah" with 27 times and the word "Messenger" with 5 repetitions has the main role in the surah. The results of this research include the development of linguistic methods in the knowledge of the appropriateness of Quranic verses, as well as responding to Orientalists' doubts about the inconsistency and multiplicity of the text of Quranic suras and also providing a method for finding the thematic axis of Quranic suras.
ملخص الجهاز:
مهمترين عامل انسجام بخش در اين ســوره ، عامل واژگاني است ، در اين ميان ، واژه »ال « با ٢٧ مرتبه و واژه »رســول « با ٥ بار تکرار نقش اصلي را در سوره دارد.
(عبد المجيد، ١٩٩٨: ٨٢) در سوره حجرات نيز واژگاني که از يک ريشه مشتق شده اند و در عين حال در صيغه هاي مختلفي به کار رفته اند وجود دارد، و تکرار معنايي ؛ عبارت است از تکرار معني با واژگان متفاوت و نه يکسان .
جدول ١: کلمات تکراري و بسامد هر يک از آن ها در آيات سوره حجرات (به تصویر صفحه رجوع شود) با دقت در جدول بالا، متوجه مي شويم واژگان تکراري در سوره حجرات به دو صورت اســمي و فعلي آمده است ؛ تکرار در اين سوره نقش پررنگي در انسجام دارد.
در ادامه اين نوع تکرار در سوره بررسي شده است : جدول ٢: تکرار جزيي در سوره حجرات (به تصویر صفحه رجوع شود) واژه هاي تکراري در اين بخش نيز مانند تکرار تام به دو صورت اســمي و فعلي به کار رفته اســت .
در ســوره حجرات نيز در آياتي چند بين برخي از واژگان اين رابطه وجود دارد که باعث شده بين واژگان آيه ارتباط معنايي قوي اي به وجود آيد و نقش مهمي در انسجام متني در سوره ايفا کند، در ادامه آياتي که اين ويژگي را دارند آمده است : (به تصویر صفحه رجوع شود) باهم آيي دســتوري : بدين معناست که دو يا چند واژه که ارتباط خاصي از نظر معنايي يا از نظر ســاختاري با هم دارند، در ترکيب هاي مختلف دستوري در کنارهم قرار گيرند.