خلاصة:
در جامعه دینی ایران، بهکارگیری مداخلات روانشناختی ایرانی−اسلامی برای زوجین دارای تعارضات زناشویی مورد غفلت قرار گرفته است؛ بر این اساس پژوهش حاضر با هدف طراحی بسته آموزشی شادکامی اسلامی و امکانسنجی آن بر ابعاد تابآوری روانی زوجین دارای تعارض زناشویی انجام گرفت. روش پژوهش حاضر در بخش کیفی، تحلیل مضمون به روش استقرایی و در قسمت کمّی آزمایشی با طرح پیشآزمون−پسآزمون با گروه گواه و دوره پیگیری دوماهه بود. جامعه آماری پژوهش حاضر شامل زوجین دارای تعارض زناشویی مراجعهکننده به مراکز مشاوره شرق تهران در شش ماهه اول سال 1399 بود. در این پژوهش تعداد 26 زوج با روش نمونهگیری غیرتصادفی هدفمند انتخاب و با گمارش تصادفی در گروههای آزمایش (28 نفر) و گواه (24 نفر) جایدهی شدند. گروه آزمایش مداخله بسته آموزش شادکامی اسلامی (هشت جلسه) را در دو ماه دریافت کردند. پرسشنامههای مورد استفاده در این پژوهش شامل پرسشنامه تعارض زناشویی (براتی و ثنایی، 1375) و پرسشنامه تابآوری روانی (کانر و دیویدسون، 2003) بود. دادههای حاصل از پژوهش به شیوه تحلیل واریانس آمیخته مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. نتایج نشان داد که بسته آموزش شادکامی اسلامی از نظر متخصصان دارای روایی محتوایی و اجرایی مناسب است؛ همچنین یافتهها بیانگر آن بود که آموزش شادکامی اسلامی بر ابعاد تابآوری روانی زوجین دارای تعارض زناشویی مؤثر میباشد (0001/0>p) و در حالیکه این مداخله تنها بر زیرمقیاس تأثیرات معنوی اثر معناداری نداشت. براساس یافتههای حاصل از پژوهش حاضر، آموزش شادکامی اسلامی با بهرهگیری از ایجاد ارتباط امن، حمایتکننده و همدلانه، آموزش مفهوم بخشش، توجه به پیامدهای مثبت صبر و شناسایی توانمندی و استعدادهای ذاتی زوجین در دسترسی به شادکامی میتواند بهعنوان روشی کارآمد در جهت بهبود تابآوری زوجین مورد استفاده قرار گیرد.
In religious society of Iran, the use of Iranian-Islamic psychological interventions for couples with marital conflicts has been ignored; thus, the present research was conducted with the aim of designing an educational package of Islamic happiness and its feasibility in the dimensions of psychological resilience of couples with marital conflicts. In the qualitative phase, the theme analysis by inductive method, and in the quantitative phase, a quasi-experimental method with a pretest-posttest design and with a control group and a two-month follow-up phase was applied. The population included couples with marital conflicts referring to the counseling centers in the east of Tehran during the first six months of 2020. In this research, 26 couples were purposefully selected and randomly placed in the test group (28 people) and in the control group (24 people). The test group received eight sessions of an educational package of Islamic happiness for two months. The questionnaires of marital conflict (Barati and Sanaei, 1996) and psychological resilience (Conner and Davidson, 2003) were applied. The data were analyzed with mixed ANOVA. The results showed that, according to the experts' view, the educational package of Islamic happiness has an appropriate content and execution validity. In addition, the education of Islamic happiness influences the dimensions of psychological resilience of couples with marital conflicts (P<0.0001), while this intervention does not have any significant influence on just the subscale of spiritual effects. Based on the findings of this research, the education of Islamic happiness can be used as an efficient method to improve the resilience of couples by taking advantage of creating a safe, supportive, and empathetic relationship, educating the concept of forgiveness, paying attention to the positive consequences of patience, and identifying the inherent abilities and talents of couples in reaching happiness.
ملخص الجهاز:
با جستجو در پایگاه دادههای علمی، مداخلهای با عنوان بسته آموزشی شادکامی اسلامی یافت نشد؛ اما نتایج پژوهش پوررحیمی مرنی و همکاران (1394)؛ قضاوی و همکاران (1396)؛ خاکپور و همکاران (1396)؛ رئیسی (1398)؛ حمیدی سردرود و همکاران (1398) و بارکزایی و همکاران (1399) نشان داده است که آموزش شادکامی میتواند به بهبود عملکرد شناختی، روانشناختی، ارتباطی و هیجانی افراد بینجامد؛ افزون بر آن دب 5 و همکاران (2019) در یک مطالعه به بررسی اثربخشی برنامه شادکامی محور بر رضایت از زندگی در دانشجویان پرداختند و نشان دادند که در این افراد، افزایش سطح معنویت با افزایش شادکامی همراه است و این شادکامی میتواند به آنها در احساس رضایت بیشتر از زندگی یاری برساند؛ همچنین پاندیا 6 (2017) نیز در بررسی خود نشان داد افرادی که عقاید معنوی دارند، نسبت به سایر افراد از رضایت بیشتر زندگی و نیز سطوح بالاتر سلامتی جسمی و روانی و بهزیستی خبر میدهند.
در مجموع آموزش شادکامی اسلامی بر تصور از شایستگی فردی، تحمل عاطفه منفی، پذیرش مثبت تغییر و روابط ایمن و کنترل زوجین دارای تعارضات زناشویی در مراحل مختلف مورد ارزیابی تأثیر داشته است؛ این امر در حالی بود که این مداخله بر تأثیرات معنوی تأثیر معنادار نداشته است.
نتایج نشان داد که برنامه آموزش شادکامی اسلامی توانسته است اثر مثبت معناداری بر بهبود تصور از شایستگی فردی، تحمل عاطفه منفی، پذیرش مثبت تغییر و روابط ایمن و کنترل زوجین دارای تعارض زناشویی داشته باشد.
در این پژوهش آموزش شادکامی اسلامی بر بعد تأثیرات معنوی زوجین دارای تعارضات زناشویی تأثیر نداشته است.