قواعد فقهی حاکم بر تعامل نظام اسلامی با ملت‌های مسلمان دیگر در فضای مجازی مقالة

باتوجه‌به گسترش تکنولوژی و قرارگرفتن در عصر انفجار ارتباطات، تعامل افراد و جوامع در بستر مجازی روبه افزایش است و تحولات مهمی در ساختارهای مختلف جامعه ایجاد کرده است. این تحولات همراه با رشد و تکامل بشر و نیز جوامع، تهدیداتی را متوجه شخصیت‌های حقیقی و حقوقی کرده است، حتی می‌توان گفت گسترش تأثیرات این تهدید از مرزهای جغرافیایی و سیاسی فراتر رفته و در حوزه امنیت ملی کشورها وارد شده است. ازاین‌رو زمینه‌سازی برای ایجاد بستری مناسب برای توسعه فضای مجازی باتوجه‌به نیاز بشر به این موضوع امری ضروری به نظر می‌رسد. این بستر مناسب و کارآمد را دانش فقه پیش روی انسان قرار می‌دهد زیرا فقه، برنامه جامعی مبتنی بر اصول و قواعد دارد که کلی و فراگیر بوده و علاوه بر این‌که احکام اشخاص را در مسائل مختلف مشخص می‌کند، تکالیف کلان جامعه را هم روشن می‌نماید. از جمله این تکالیف کلان، بحث تنظیم روابط بین‌الملل و تعامل دولت اسلامی با دیگر جوامع است. بدین منظور این مقاله با شیوه توصیفی - تحلیلی به قواعد فقهی در حیطه تعامل نظام اسلامی با ملت‌های مسلمان دیگر پرداخته است. مهم‌ترین قواعدی که در این زمینه قابل طرح است عبارت‌اند از: 1. قاعده نفی سبیل 2. اصل لزوم 3. اصل همزیستی مسالمت‌آمیز 4. اصل دعوت 5. قاعده حرمه الاعانه علی الاثم 6. اصل مصلحت 7. اصل امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر 8. اصل عدالت 9 قاعده وجوب حفظ نظام 10. قاعده وجوب التحفُّظ علی سرِّ المسلمین 11. حرمت ایذاء مؤمن 12. قاعده وجوب تعظیم شعایر الهی.

Owing to the development of technology and being in the age of explosion of communication, the interaction of people and communities is increasing in the virtual platforms. This has created important developments in different structures of society. These developments, along with the growth and development of human beings and their societies, have given rise to some threats to real persons and legal entities. It can even be stated that the spread of the effects of this threat has gone beyond the geographical and political borders and has penetrated into the national security area of countries. Therefore, laying the groundwork for creating a suitable platform for the development of the virtual space seems necessary in view of the human need for this phenomenon. The Jurisprudence (Fiqh) offers such a suitable and efficient platform in that in has a comprehensive program based on principles and rules that are general and comprehensive. Indeed, in addition to specifying the rules to be abided by the individuals in various issues, it clarifies the overall tasks of the society. Among these major tasks is the issue of regulating international relations and the interaction of the Islamic States with other societies. For this purpose, the present article deals with the jurisprudential rules in the field of interaction of the Islamic system and Islamic States with other Muslim nations in a descriptive-analytical way. The most important rules that can be proposed in this context are: 1. Denial of Domination Rule 2. The Principle of Unilateral Irrevocability 3. The Principle of Peaceful Co-Existence 4. The Principle of Invitation 5. The Principle of Prohibition of Cooperation on Unlawful 6. The Principle of Expediency 7. The Principle of Enjoining Good and Forbidding Evil 8. The Principle of Justice 9. The Rule of Necessity of Protecting the Islamic System 10. The Rule Principle of Protection of the Secrets of Muslims 11. Forbidding Harming a Believer 12. The Rule of Veneration of Rituals

قواعد فقهي حاکم بر تعامل نظام اسلامي با ملت هاي مسلمان ديگر در فضاي مجازي فاطمه فلاح تفتي * استاديار گروه فقه و حقوق اسلامي، دانشگاه علامه طباطبايي، تهران ، ايران f. (جوادي آملي، ١٣٨٧، ٨)پيامبر اکرم صليالله عليه وآله وقتي از مکه به مدينه آمد و خواست حکومت تشکيل بدهد، قبل از اينکه مسجدي بسازد که پايگاه مذهبي است ، پيروان خود را به وحدت فراخواند و فرمود :«تآخوا في الله أخوين أخوين »(هاشميخويي، ١٤٠٠، ١٥، ١٤٩) در اين ميان حکومت اسلامي با بهره گيري از قواعد فقهي که برگرفته از اسلام ناب است و مورد پذيرش ملت هاي مسلمان ديگر هم است ، ميتواند ابتکار عمل را بدست گرفته و مانع دخالت دشمنان اسلام در اين عرصه گسترده ، پرمخاطره و تأثيرگذار باشد. » (تهانوي، ١٩٩٦؛١١٧٦-١١٧٧) در تعريف قواعد فقهي ميان فقيهان اتفاق نظري وجود ندارد، و هر يک از تعاريف به يکي از جنبه هاي تمايز قاعده فقهي با ساير قواعد اشاره دارد اما ميتوان اين گونه جمع بندي کرد که قاعده فقهي بنابر آن چه از کندوکاو کلام اصحاب بزرگوار استفاده مي گردد، مشتمل بر حکم فقهي عام بوده و مختص به باب معيني از فقه نمي باشد بلکه يا شامل بابي از ابواب فقه است و يا بسياري از مسائل فقهي که در کتب متعدد فقهي موردبحث قرار گرفته اند را شامل ميشود؛ (مکارم شيرازي، ١٣٩٤؛١٤) به عبارت دقيق تر، حکم شرعي کلي است که قابل انطباق بر موارد موضوع آن حکم است و عموم مکلفين مي توانند در يک يا چند باب مختلف از فقه ، در مقام عمل از آن ، بهره مند شوند. حال در بحث حاضر يکي از قواعدي که حکومت اسلامي در سياست گذاري ها و تصميمات در قبال ملت هاي مسلمان در ساماندهي فضاي مجازي بايد در نظر بگيرد، توجه به اين قاعده مهم در عرصه فضاي سايبر است .