خلاصة:
دو قرن سکوت در عرصة نسخهشناسی شاهنامه، رسیدن به متنی متقن و قابل اعتماد از شاهکار فردوسی را دشوار ـ بل ناممکن ـ کرده است. از اینرو، هر پژوهشی که بتواند اندک غباری از صورت و سیرت ابیات و واژگان این شاهاثر بزداید، خالی از فایدتی نخواهد بود. نوشتار پیشروی خوانندگان ارجمند، تلاشیست در این راستا که میکوشد با تکیه بر ضبط پانزده نسخه و نیز منابع و تحقیقات علمی دیگر، و با تاکید بر ضرورت اصل قرار دادن ضبط نسخة اساس، به تحریر درستتری از نام دیوبچهای که سیامک را اوباریده است دست یابد و آن را به عنوان یک پیشنهاد به ساحت شاهنامهپژوهان و شاهنامهدوستان عرضه دارد.
ملخص الجهاز:
com) داستان کیومرث بیت شماره 36 (دستنویس بیروت): سیامک بدست خزوزای دیو تبه گشت و ماند انجمن بیخدیو در این نوشتار، ضبط پانزده نسخۀ خطی، برخی چاپهای شاهنامه و تعدادی مقالات و کتب ذیربط مورد مطالعه قرار گرفته است.
مصراع نخست این بیت در دستنویسهای مورد بررسی به هشتگونۀ ذیل آمده است: سیامک بدست خزوران دیو/ فلورانس(ف)، واتیکان(وا) ...
اینک تحلیل و تشخیص اینکه ضبط کدام گروه، اصلی و درست و ضبط کدام گروه نادرست است، دشوار مینماید و چه بسا دانستههای ما کفایت تحلیل و تشخیص آن را نداشته باشد و در میانۀ بررسی و تحلیل، نکته یا نکاتی از نگاه ما پنهان بماند و پیشداوری و سلیقۀ شخصی ما بیشتر ایفاي نقش کند تا روش علمی و دیگر اینکه چه عامل یا عواملی موجد این اختلاف بوده است، نیز بیشتر میتواند متکی بر حدس و گمان باشد نه شواهد متقن که در این مرحله نیز البتّه بیرون از موضوع پژوهش ماست؛ بنابراین دست به دامان روشهای پذیرفتهشدۀ تصحیح متن میشویم و با بهره گرفتن از کمینه سه قاعده از قواعد تصحیح متون تلاش میکنیم تا به شناخت سره از ناسره نزدیک شویم: 1- «مصحّح به هیچ وجه مجاز نیست که از ضبط نسخۀ اساس خارج شود، مگر در مواردی که خطای کاتب محرز باشد» (نجیب مایل هروی)؛ 2- ضبط دشوار نسبت به ضبط آسان ارجح است؛ 3- ضبط نسخ کهنتر در برابر نسخ متأخّر در شرایط یکسان ارجح است.