مطالعۀ تطبیقی داستان رزم کیخسرو و افراسیاب در نگاره‌های شاهنامۀ بایسنغری و طهماسبی با رویکرد ساختارگرایانه ولادمیر پراپ مقالة

مطالعات بین رشته ای ادبیات، هنر و علوم انسانی پاییز و زمستان 1401 - شماره 4 (‎22 صفحة - من 1 إلی 22 )

الکلمات المفتاحية: ساختارگرایی بین‌رشته‌ای شاهنامۀ طهماسبی نبرد کیخسرو با افراسیاب شاهنامۀ بایسنغری ولادمیر پراپ Keykhosrow’s battle with Afrasiab Bisonghori’s Shahnameh Tahmasbi’s Shahnameh Structuralism Interdisciplinarity Vladimir Propp بــا اســت بـا هــا کیخسـرو نگاره داسـتان کیخســرو بـه بــه

fa en

خلاصة:

در دورۀ ایلخانان، نخستین نسخ مصور شاهنامه تولید شد و اشعار فردوسی، زمینه‌ای مناسب برای تصویرسازی قرار گرفت. موضوع نگارۀ «نبرد کیخسرو با افراسیاب» در شاهنامۀ بایسنغری و طهماسبی، الهام‌گرفته از اشعار فردوسی است که در هر دو نسخه یکسان است؛ اما نگاره‌ها تفاوت‌هایی دارند که به ‌دلیل داشتن تغییرات در بیان بصری حائز اهمیت هستند. پژوهش حاضر با هدف تحلیل و مقایسه دگرگونی‌های تصویرسازی نگاره‌ها می‌خواهد ژرف‌ساخت داستان را آشکار کند؛ از این‌رو به این پرسش می‌پردازد که نگارگران شاهنامۀ بایسنغری و طهماسبی، چگونه داستان نبرد کیخسرو با افراسیاب را به تصویر کشیده‌اند؟ شیوۀ تحلیل در این پژوهش، بین‌رشته‌ای است و از رویکرد ساختارگرایی با تکیه بر نظریۀ ولادمیر پراپ برای تحلیل متن و تصویر استفاده می‌شود. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که هر دو نگاره در تطبیق با شاهنامۀ فردوسی دچار دگرگونی ساختاری هستند. در این امر، دلایلی مانند متأثرشدن از هنجارهای سیاسی، نظامی، اجتماعی و مذهبی، همچون شرایط ایدئولوژیک حاکم بر زمانه و زمینه و اعتقادات شخصی پادشاهان به‌عنوان سفارش‌دهندگان و مکاتب حاکم بر نگارگری مؤثر بوده‌اند. همچنین سبک شخصی نگارگران در بروز ویژگی‌های تصویرسازی، سبب ایجاد دریافت متفاوت از داستان فردوسی شده است. این امر حاکی از نوعی دگرگونی ساختاری در عوامل بیرونی و درونی، از قبیل حذف شخصیت رستم، توس و سپس جانشینی شخصیت بایسنغرمیرزا به جای کیخسرو به‌عنوان قهرمان در نسخۀ بایسنغری و جانشینی شاه‌طهماسب به‌جای کیخسرو در نگارۀ نسخۀ طهماسبی است.

ملخص الجهاز:

انصــاري يکتــا و احمــدي پيــام (١٣٩٣) در مقالــه اي بــا عنــوان «پوشــش زنــان تصويرشــده در شــاهنامۀ بايســنغري و طهماسـبي »، در پاسـخ بـه ايـن پرسـش کـه پوشـش زنـان تصويرشـده در دو شـاهنامه از چـه وجوهــي قابــل انطبــاق اســت ، بــه ايــن نتيجــه رســيده اند کــه پوشــاک زنــان در نگاره هــاي هــر دو شــاهنامه شــاخص هايي جهــت تعييــن جايــگاه اجتماعــي زنــان و لــزوم حجــاب را برمي تابــد. لطيفيــان (١٣٨١) در پايان نامــه اي بــا عنــوان «بررســي ويژگي هــاي تطبيقــي نگاره هــاي ايرانــي در دوران تيمــوري و صفــوي »، در بررســي ســير تحــول نگارگــري ايــران و جايــگاه و نمــود شــاهنامه هاي بايســنغري و طهماســبي از منظــر زمينه هــاي تاريخــي ، اجتماعـي و فرهنگـي در دورٔە تيموريـان بـه ايـن نتيجـه رسـيده اسـت کـه ايـن دو شـاهنامه بـا وجـود تفاوت هايـي ازقبيـل سـبک و شـيوه و شـايد انـدازه ، بـه لحـاظ ارتبـاط ، تنگاتنـگ بــا شــعر و ادب پارســي اســت . مــاه وان (١٣٩٦)، در کتــاب شــاهنامه نگاري ، گــذر از متــن بــه تصويــر، در پــي ايــن پرســش کــه چگونــه نگاره هــا مي تواننــد متــن ادبــي را پويــا و گويـا نـگاه دارنـد، بـه ايـن نتيجـه رسـيده اسـت کـه ارتبـاط موضوعـي شـاهنامه بـا مليـت و جهان بينــي خــاص ايرانــي مبتنــي بــر نظــام شــاهي و محوريــت رأس حکومــت بــوده اســت و نهــاد قــدرت بــر تصويرگــري شــاهنامۀ بايســنغري موثــر بــوده اســت .

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول