خلاصة:
هدف این مقاله بررسی متن زیارت عاشورا و شناسایی جایگاه توحیدشناسی با بهره‌گیری از روش تحلیل محتواست. سوال اصلی آن است که آیا می‌توان توحیدشناسی را محور اصلی زیارت عاشورا تلقی کرد؟ بدین منظور، در گام اول با استفاده از تحلیل محتوای کمی نمودارهای سنجش فراوانی کلمات، موضوعات و جهت‌گیری ترسیم شد؛ نتایج حاصله بیانگر آن است که پرکاربرد‌ترین واژه، کلمه جلاله «الله» و مهم‌ترین موضوع زیارت نیز توحیدشناسی است. در گام دوم نیز از طریق تحلیل محتوای کیفی، 9 مقوله شناسایی شد که از میان آنها، 4 موضوع اصلی زیارت عاشورا تعیین گردید که عبارتند از: توحیدشناسی، امام‌شناسی، دین‌شناسی، دشمن‌شناسی. بنابراین با استناد به روش علمی و سلسله‌مراتب شناخت، توحیدشناسی در راس این موضوعات بوده و به عنوان موضوع محوری شناخته شد. ازاین‌رو، جایگاه توحید و مراتب آن، شامل: ذاتی، صفاتی، افعالی و عبادی، متناسب با متن زیارت عاشورا تشریح گردید.
ملخص الجهاز:
زيارت عاشورا، توحيد، تحليل محتوا، مراتب توحيد مقدمه زيارت اهل‌بيت( در فرهنگ غني تشيع از جايگاه والايي برخوردار است؛ به‌طوري‌که فرصت مناسبي را ايجاد می‌کند تا شيعيان عشق و محبت دروني خود را به اولياي الهي اظهار کنند و ضمن انزجار و نفرت از دشمنان ایشان، از چشمه‌هاي فيض رباني بهره‌مند شوند که در اين ميان، متن زيارت‌نامه‌هاي مأثوره نيز مسير کسب معارف الهيه را هموار ساخته و در کنار ساير روش‌هاي شناختي، در انتقال و تقويت باورداشت‌هاي ديني شيعيان تسهيل می‌کند.
نمودار فوق بيانگر این است که کلمة جلالة «الله» با 50 تکرار از بيشترين فراواني در ميان ساير کلمات برخوردار است، بنابراين مي‌توان نتيجه گرفت در زيارت عاشورا از نظر تکرار واژگان مفهوم‌ساز، اين زيارت بر خداشناسي و شناخت توحيد تأکيد می‌کند؛ به‌طوري‌که کلمة جلالة «الله» در سرتاسر زيارت خودنمايي کرده و همواره توجه زائر را به خود جلب می‌کند تا زائر به اين درک برسد که زيارت امام، مقدمه‌اي براي شناخت خدا و تقرب الهي است؛ البته اگر واژه‌هايي از قبيل «لعن‌الله»، «اسئل‌الله» و «اتقرب الي‌الله» را نيز به کلمة جلالة «الله» اضافه کنيم، ميزان تکرار کلمات توحيدي به 67 فراواني مي‌رسد.
البته در فراز «اللَّهُمَّ اجْعَلْنِي عِنْدَکَ وَجِيهاً بِالْحُسَينِ( فِي‌الدُّنْيا والْآخِرَةِ» خدا به مصداق مشخص يعني به‌حق امام حسين( قسم داده مي‌شود و به‌واسطة آن حضرت از خداوند، آبروي دو دنيا طلب مي‌گردد که اين واسطه قرار دادن، يکي از مصاديق آية شريفة «وَابْتَغُوا إِلَيْهِ الْوَسِيلَةَ» بوده و نماد عيني اطاعت‌پذيري از خداست؛ به‌طوري‌که زائر با واسطة سالار شهيدان و زيارت آن حضرت به درگاه الهي استغاثه کرده و درخواست‌هاي الهي خود را مطرح مي‌سازد.
(
, 
, 
)
