خلاصة:
بحران در روابط ایران – عراق در دوران حاکمیت بعثیها حدفاصل سالهای 1975-1971 م. به اوج خود رسید ولی با این وجود سطح تنشها در حد درگیریهای لفظی و برخوردهای مرزی باقی ماند و هیچگاه به جنگی تمامعیار نینجامید. در اینجا این پرسشها مطرح میشوند که چرا علیرغم بحران در روابط، این تنشها هیچگاه منجر به حادثهای همچون جنگ تحمیلی نگردید؟ و چه علل و یا عواملی موجب شد که ایران بتواند در قرارداد 1975 م. الجزیره دست بالا را داشته باشد و خواستههای خود را به طرف عراقی تحمیل کند؟ دولت ایران به دلیل کسب موفقیت در حوزههای مادی فرایند «دولت – ملتسازی» و احراز شاخصها موضع برتری پیدا نمود و توانست در عرصههای دیپلماتیک و میدانهای نبرد خواستههای خود را به دولت عراق دیکته کند. این پژوهش با اتکای به اطلاعات موجود در منابع تاریخی و با رویکردی توصیفی – تحلیلی تلاش دارد به بررسی این موضوع بپردازد. یافتههای این پژوهش نشان میدهند که موفقیت ایران در اجرای نسبی این شاخصها سرشت و سرنوشت روابط دو کشور را در طی این سالها تغییر داد و این از مهمترین دلایل کامیابی ایران در رقابت با عراق محسوب میشود.
The crisis in Iran-Iraq relations during the period of Baathist rule between the years 1971 to 1975 reached its highest point. Despite this, however, the tensions remained at the level of verbal conflicts and border clashes and never resulted in a full-scale war. In this regard, the following questions can be posed: Why despite the crisis in relations, these tensions never led to an incident like the imposed war? What factors effected Iran's success in the 1975 Al-Jazeera agreement hence imposing its will on the Iraqi side? The government of Iran gained a superior position due to its success in the material areas of the "state-nation building" process and the achievement of indicators. This importance brought success in diplomatic fields and battlefields. The presenent descriptive-analytical research tries to investigate this issue by relying on the information available in historical sources. The findings of this study show Iran's success in the relative implementation of these indicators changed the nature and fate of the relations between the two countries during these years. And this is one of the most important reasons for Iran's success in competing with Iraq.
ملخص الجهاز:
الجزيره دست بالا را داشته باشد و خواسته هاي خود را به طرف عراقي تحميل نمايد؟ اهميت عراق در ژئوپليتيک منطقه و همسايگي با ايران موجب شده است که روابط ديپلماتيک دو کشور مورد توجه محققان و پژوهشگران باشد؛ و حوزه هاي مختلفي همچون اختلافات ارضي و مرزي، مشکلات کردها، ژئوپليتيک منطقه ، اختلافات ايدئولوژيک ، توسعه طلبيهاي منطقه اي، حمايت از گروه هاي تروريستي و جداييطلب ، درگيريهاي نظامي و در نهايت جنگ تحميلي هشت ساله از زواياي مختلف بررسي شود.
محمدرضا شاه نيز در سالهاي زمامدارياش به زعم خود به دنبال احياء امپراتوري پارسي بود و در ادامه ي پروژه «دولت مدرن » بر بعضي از شاخص هاي دولت – ملت سازي همچون انباشت قدرت، اعمال تام و کمال حاکميت ملي، حل مسائل مرزي و دفع هرگونه ادعاي سرزميني ناشي از خارج از مرزهاي ملي تأکيد ميکرد؛ و همچون پدرش توجهي به شاخص هاي مهمي همچون پيشرفت دموکراسي و ايجاد نهادهاي دموکراتيک ، مشارکت سياسي همه آحاد جامعه بر مبناي حقوق شهروندي، برابري، شايسته سالاري و جلب رضايت عمومي نداشت .
- روابط ديپلماتيک بين دو کشور: فرايند گذار دولت هاي ايران و عراق در عبور از «امت گرايي» به «دولت ملي» در اين دوران موجب گرديد که تنش ها و چالش هاي پيش روي دو کشور برخلاف گذشته که بيشتر معطوف به اختلافات ديني و مذهبي بود اين بار از تداخل منافع ملي ناشي از اجراي شاخص هاي ايجاد «دولت سرزميني» در دو کشور منشأ گيرد.