خلاصة:
امروزه، عدم تقارن اطلاعات به مثابه عدم برابری اطلاعات نزد دو طرف و تبعاً جهل احدی از آنها در خصوص اموری مربوط به قرارداد، به عنوان یک واقعیت در قراردادها وجود دارد. این جهل نسبی یکی از طرفین قرارداد، طیف گستردهای از خفیف تا قوی دارد. از منظر فقه اسلامی، عدم تقارن اطلاعات شدید، اقتصاد قرارداد و نظمِ پی ریخته توسط اراده طرفین را دچار اختلال نموده و با ضمانت اجرای غرر مواجه می نماید. در این نوشتار با اتکاء بر منابع کتابخانهای و با رویکرد تحلیلی- توصیفی، سعی بر تبیین و تمیز دو مفهوم عدم تقارن اطلاعات و غرر و نیز ضوابط شناسایی آن در عقد بیمه گردیده است. عقد بیمه از این جهت محور قرارگرفته است که از سویی به جهت ماهیت قرارداد، اطلاعات در آن اهمیت دو چندانی دارد و از سوی دیگر شبهه غرری بودن در خصوص آن مطرح شده که با توجه به ماهیت مسامحه ای آن و درج جهل مزبور در ذات قرارداد با علم و قصد طرفین به شبهه مزبور پاسخ داده شده است، اما نکته ظریف در این خصوص اینکه، ماهیت مسامحه ای عقد بیمه، منجر به این امر نخواهد گردید که هر گونه جهل و عدم تقارن اطلاعاتی در قرارداد پذیرفته شده و غرر در آن مصداق نیابد
Nowadays, as a matter of fact, information asymmetry as inequality of information between the parties and consequently the ignorance of one of them regarding matters related to the contract, exist in all contracts. This relative ignorance of one of the parties of the contract has a wide range from minor to severe.From the perspective of Islamic jurisprudence, severe information asymmetry disrupts the economics of the contract and the order established by the will of the parties and so, considered as Algharar.In this article, relying on library resources and with an analytical-descriptive approach, an attempt has been made to explain and distinguish the two concepts of information asymmetry and algharar, as well as the criteria for identifying it in the insurance contracts. The insurance contract is centered to the study because of the fact that on the one hand, information is doubly crucial due to the nature of the contract, and on the other hand, it is doubted that Al-gharar is attributable to the contract, the challenges has been answered by emphasis to the negligent nature of the contract and also the ignorance inserted to the nature of the contract with the intention of the parties.However, the subtle point in this regard is that the negligent nature of the insurance contract will not lead to that any ignorance and asymmetry of information is accepted in the contract and grumbling in that case
ملخص الجهاز:
عقد بیمه از این منظر محور قرارگرفته است که از سویی به جهت ماهیت قرارداد، اطلاعات در آن اهمیت دوچندانی دارد و از سوی دیگر شبهه غرری بودن در خصوص آن مطرح شده که با توجه به ماهیت مسامحه ای آن و درج جهل مزبور در ذات قرارداد با علم و قصد طرفین به شبهه مزبور پاسخ داده شده است ، اما نکته ظریف در این خصوص اینکه ، ماهیت مسامحه ای عقد بیمه ، منجر به این امر نخواهد گردید که هرگونه جهل و عدم تقارن اطلاعاتی در قرارداد پذیرفته شده و غرر در آن مصداق نیابد.
حال چنانچه عقد بیمه را به عنوان یکی از عقود مسامحه از شبهه غرری بودن مبرا بدانیم - آنچنان که بسیاری از فقهای شیعه معتقداند- ضمانت اجرای عدم تقارن اطلاعات شدید در عقد بیمه چه است و آیا مفهوم غرر در بیمه به عنوان عقدی مسامحه مطرح است یا خیر؟ چه اینکه عقود مسامحه ، در ذات خویش گونه ای جهل مستتر دارند.
بیمه گذار به منظور مدیریت ریسک و با توجه به عدم اطلاع از وقوع رخداد موضوع بیمه ، عقد را منعقد مینماید اما نکته شایان توجه اینکه بیمه ، بستری برای انتقال منصفانه عدم تقارن اطلاعات است و هرگونه کتمان اطلاعات ، ارائه اطلاعات نادرست و به طورکلی نقض اصل حسن نیت ، ضمانت اجرای قانونی و قراردادی در پی خواهد داشت (جعفری، ١٤٠٠، ص .
بر این مبنا، عدم تقارن اطلاعات میتواند، اقتصاد قرارداد را برهم زده و جهل توأم با مخاطره تلقی گردد و نهایتاً منجر به غرر عرضی در عقد بیمه گردد.