خلاصة:
در پژوهش توصیفی-تحلیلی حاضر، نخست صفات مرکبِ کردی هورامی پاوه، از فرهنگ فارسی-کردی (سهجلدی) (مردوخ روحانی و دیگران، 1385) گردآوری شدهاند؛ همچنین، یکی از نگارندگان که گویشور هورامی پاوه است، 25 صفت مرکب دیگر را بدانها افزوده است. سپس این دادهها، در چارچوب صرف شناختی و براساس مدل پیشنهادی هماوند (2011) بررسی و روابط معنایی بین هسته و توصیفگر در آنها برپایة سه عملکرد شناختی مقولهسازی، پیکربندی و مفهومسازی مشخص شدهاند. یافتههای پژوهش نشان میدهد که تعداد نُه مقوله از یازده مقولۀ پیشنهادی هماوند (شامل صفاتی که در آنها توصیفگر هدف یا مکان هسته را نشان میدهد یا فاقد ویژگی بیانشده توسط هسته است یا هسته نوع، ویژگی، اندازه، عملکرد، تمایل یا حرکت بهسمتِ توصیفگر را نشان میدهد)، بهعلاوۀ چهار مقولۀ دیگر که در مدل پیشنهادی هماوند به آنها اشارهای نشده است (شامل صفاتی که در آنها توصیفگر کمیت هسته، محدودۀ فعّالیت هسته، ویژگی هسته و تشابه هسته به چیزی رانشان میدهد) در صفات مرکب زبان کردی هورامی پاوه وجود دارند. درضمن، سه قلمرو درونطبقهای و سه قلمرو برونطبقهای و شش نوع تعبیر در این صفات قابلتشخیص است.
In this descriptive-analytic study, firstly, compound adjectives of Hawrami Kurdish of Paveh gathered from Persian-Kurdish Dictionary (Mardukh Ruhani et al., (3 Vols.), 2006), along with 25 others added by one of the authors who is the speaker of Hawrami Kurdish of Paveh. Then, the data were examined based on cognitive linguistics and Hamawand’s (2011) model of cognitive morphology. The semantic relationship between the head and the modifier of these adjectives were analyzed based on three cognitive operations; categorization, configuration and conceptualization. The results indicated that nine out of twelve categories proposed by Hamawand can be seen in Hawrami Kurdish of Paveh (including adjectives in which modifier shows the goal, or place of the head, or doesn't have the feature mentioned by the head, or adjectives whose head shows type, feature, size, activity, tendency, or moving toward the modifier). There are, also, four more categories which are not mentioned in Hamawand’s model but exist in Hawrami Kurdish of Paveh (including adjectives whose modifiers show the quantity, range, feature or resemblance of the head). There are also three inter-word-class- and three intra-word-class-domains and six construals in compound adjectives of Hawrami Kurdish of Paveh.
ملخص الجهاز:
عاصـي و بدخشان (١٣٨٩) نيز ضمن رده بنـدي واژه هـاي مرکـب فارسـي و اشـاره بـه مفـاهيم راسـت هسـته و چپ هسته به توصيف کلمات مرکب درون مرکز و برون مرکـز براسـاس توصـيفِ بـائر (١٩٨٣: ٣٠) و هسپلمث (٢٠٠٢: ٨٧) پرداخته اند.
در اين جدول ، به عنوانِ نمونـه ، ويژگـيهـاي هفـت صـفت مرکـب هـورامي پـاوه برمبنـاي اجـزاي ساختاري ترکيب ، مقولۀ نحوي، نوع ترکيب ازنظرِ معنايي، درون مرکز يا برون مرکز بـودن ، حاشـيه اي يا پيش نمونه اي بودن ، راست /چپ هسته بودن ، قلمروي قرارگرفته در آن ، جنبـۀ موجـود در قلمـرو و تعبير ترکيب نشان داده شده است .
براساس آنچه در هماوند (٢٠١١: ٤٢) آمده است ، صفات مرکب پيش نمونه اي، حاصل ترکيب يک اسم در جايگاه توصيفگر و يک صفت در جايگاه هسته هستند و برپايۀ نوع رابطـۀ بـين ايـن دو، بـه مقوله هاي زير ميتوان اشاره کرد.
قلمروهاي درون طبقه اي بررسي داده هاي گردآوريشده نشان ميدهد که قلمروهاي زير در صفات مرکب هورامي پاوه وجـود دارند: ١) قلمرو هدف : حوزه اي از دانش که به هدفي اشاره ميکند که به خاطر آن کاري انجام شده يا چيـزي به وجود آمده است .
اين قلمرو نيز سه جنبه دارد که جنبه هاي اوّل و سوم آن به ترتيب اسم و فعل مرکب هستند و فقط جنبۀ دوم است که صفت مرکب محسوب ميشود، ويژگي مکان را بيان ميکند و ازنظرِ صرفي شامل واژه هـاي مرکبي است که از ترکيب اسم و صفت ساخته شده اند.
(2011) Morphology in English: Word formation in cognitive grammar.