خلاصة:
مطالعات سیاسی-امنیتی، به مرور زمان به سوی چند بعدی نگریِ «امنیت» سوق یافته اند. تحولات ناشی از جهانی شدن و واقعه یازدهم سپتامبر نیز درک شبکه ای از «امنیت» را رایج ساخته است. ازاین رو، عموماً بررسی «چالشهای سیاسی-امنیتی» در چارچوب این تحولات نظری، سازماندهی و ارائه می شوند. تحولات منطقه خاورمیانه در طول سالهای اخیر نشان داده که هم موضوع امنیت و هم مرجع امنیت از تفسیر کلاسیک آن فاصله گرفته است. جایی که در رویکرد سنتی به امنیت، هدف و مرجع امنیت «دولت» قلمداد می شد و موضوع امنیت «نظامی» ولی تحولات بعد از بهار عربی نشان داده که امنیت دیگر نه «دولتی» است و نه صرفاً مسألهای «نظامی». رهیافت رئالیستی در طول جنگ سرد و پس از جنگ سرد(تا قبل از 11 سپتامبر) با توجه و تأکید و تمرکز آن بر قدرت و امنیت در مناسبات بازیگران نسبت به بسیاری از تهدیدها و چالشهای داخلی بازیگران بی توجه بوده است. علت اصلی حاکم شدن این رهیافت در مناسبات، ساختار حاکم بر نظام بین الملل در طول جنگ سرد و دخالتهای قدرتهای بزرگ در منطقه خاورمیانه بوده است. این مقاله به دنبال این پرسش است که بهار عربی چه آثاری بر نظم امنیت خاورمیانه داشته است. در پاسخ به این سوال میتوان گفت بهار عربی نشان داد که تفسیر مضیق از امنیت که دربردارنده ثبات «دولت» است نمیتواند تضمین کننده امنیت شهروندان یک کشور باشد و چه بسا نظام سیاسی به بهانه تأمین امنیت کشور امنیت شهروندان را نیز به خطر اندازد.
روش شناسی این تحقیق مبتنی بر رویکرد پساپوزیتیویستی است. چرا که روش پوزیتیویستی در مطالعات امنیتی ناکارمد است و نمیتواند جنبههای مختلف امنیت را در بربگیرد. رویکرد پوزیتیویستی، تفسیری مضیق از امنیت ارائه میدهد که هدف مرجع امنیت، دولت است و موضوع امنیت نیز نظامی تلقی میشود. بر این اساس گروههای زیر-ملی و اقلیتهای مذهبی، زبانی و قومی مورد توجه نیستند. از سوی دیگر تمرکز بر موضوع نظامی باعث شده تا سایر موضوعات از جمله اقتصاد، محیط زیست و ... جایگاهی در تحلیل پوزیتیویستی امنیت نداشته باشد.
در مقابل در رویکرد پسا پوزیتیویستی مفهوم امنیت در همنشینی با بافت اجتماعی و درزمانی با ساختار قدرت حاکم است. در این رهیافت دولت نیز چون خود یک ساختار اجتماعی است به یک معضل امنیتی تبدیل میشود، چرا که این رویکرد قائل به یک مرجع امنیتی خاص نیست زیرا هر نهاد و ساختاری که این ادعا را داشته باشد، می تواند دردسرساز باشد. در این تحقیق از روش تحقیق توصیفی-تحلیلی و تاریخی استفاده شده است. اطلاعات نیز از طریق منابع اسنادی، اینترنتی و بهره گیری از پایگاههای خبری با تکیه بر دادههای عینی-تاریخی گردآوری شده است.
Over time, political-security studies have moved towards a multi-dimensional view of security. Developments caused by globalization and the September 11th incident have also popularized the understanding of security. Therefore, generally, the investigation of political-security challenges is organized and presented in the framework of these theoretical developments. Developments in the Middle East region in recent years have shown that both the issue of security and the reference of security have moved away from its classical interpretation. Where in the traditional approach to security, the goal and reference of security was considered to be state and the issue of security was military, but developments after the Arab Spring have shown that security is no longer a state base, nor is it merely a military issue. The realist approach during the Cold War and after the Cold War (before September 11) with its attention and emphasis and focus on power and security in states relations has been indifferent to many internal threats and challenges of the states. The main reason for the dominance of this approach was the nature of the international system during the Cold War and the interference of great powers in the Middle East region. This article seeks the question of what effects the Arab Spring had on the security order of the Middle East. In response to this question, it can be said that the Arab Spring showed that the narrow interpretation of security, which includes the stability of the state, cannot guarantee the human security, and the political system may endanger the security of the citizens under the pretext of ensuring the state security. The methodology of this research is based on the post-positivist approach. Because the positivist method is ineffective in security studies and cannot include different aspects of security. The positivist approach offers a narrow interpretation of security, in which the goal of the security authority is the state, and the issue of security is considered military. Accordingly, sub-national groups and religious, linguistic and ethnic minorities are not considered. On the other hand, focusing on the military issue has made other issues such as economy, environment, etc. not have a place in the positivist analysis of security. On the other hand, in the post-positivist approach, the concept of security coexists with the social context and at the same time with the ruling power structure. In this approach, the state, since it is a social structure itself, becomes a security problem, because this approach does not consider a specific security authority because any institution and structure that claims this can be troublesome. Descriptive-analytical and historical research methods have been used in this research. Information has also been collected through documentary sources, internet and using news bases, relying on objective-historical data.
ملخص الجهاز:
اين اثر همچنين از جنبه مصداقي شاخص هاي امنيت 1- Human Security 2- Mahbub ul Haq 3- United Nations Development Programme (UNDP) 4- Freedom from want 5- Freedom from fear 6- GDP انساني در خاورميانه را به صورت مبسوط مورد توجه قرار نداده است .
هرچند، منافع حکومت همواره منافع مردم را تحت الشعاع خود قرار داده ، به عنوان مثال ، سياست خارجي عمده کشورهاي خاورميانه عربي به جاي تاکيد بر توسعه ، بيشتر بر قدرت نظامي تاکيد دارد و همين امر نيز بسيار مورد انتقاد قرار گرفته است ( ,Spiegel and Huish .
اين امر زماني اتفاق ميافتد که مقامات دولتي به دنبال دستيابي به آنچه تصور ميکنند «امنيت مطلق » است باشند، و از طريق توسل به اقدامات خاص ، تحت عنوان «قانون و نظم » و با محدود کردن کساني که مشکوک به تهديد امنيت ملي هستند، به دنبال ايجاد چنين امنيتي باشند (٢٤ :٢٠٠٩ ,Arab Human Development Report).
1- Arab Human Development Report اين گزارش در عين حال ، تهديداتي را که در کشورهاي عربي عليه امنيت انساني وجود دارد بر ميشمارد.
اين تهديدات عبارتند از: اشغال خارجي، دخالت نظامي داخلي يا خارجي (براي مثال در عراق )، خشونت هاي قوميتي و اقدامات سرکوبگرانه دولتي عليه امنيت انساني (٢٥ :٢٠٠٩ ,Arab Human Development Report).
(Human Development Report, 2009: 24 اين مفهوم ، توجه را از موضوع امنيت دولت ها -که معمولا در گفتمان سياسي منطقه بيش از حد بر آن تاکيد و امنيت انسان ها فداي آن شده - به امنيت انساني معطوف ميکند.