خلاصة:
حرف قرآن را بدان که ظاهری است زیر ظاهر باطن بس قاهری است
مسئله ظاهر و باطن قرآن مجید از زمان پیامبر اکرم تاکنون مطمح نظر مسلمانان بوده و هست، با توجه به این نکته احادیث بسیاری از زبان رسول اکرم و حضرت امیر و دیگر ائمه (ع)، در این باب صادرشده است. این احادیث در حد متواتر یا حداقل مستفیض میباشد، مثل حدیث شریف نبوی «ان للقرآن ظهراً و بطنا و لبطنه بطنا الی سبعة أبطن» که از طریق فر یقین نقلشده است. مولوی در مثنوی با توجه به این حدیث بهتفصیل سخن گفت که در متن مقاله نقل کردهایم. وی در سرآغاز سخن خود گفت:
حرف قرآن را بدان که ظاهری است زیر ظاهر، باطن بس قاهری است
آیات بسیاری نیز بیانگر ظاهر و باطن قرآن مجید است. بهسان آیة «إِنَّهُ لَقُرْآنٌ کرِیمٌ، فِی کتابٍ مَکنُونٍ، لا یمَسُّهُ إِلَّا الْمُطَهَّرُون» (واقعه/77 -79). در این مقاله، نخست با تمسک به آیات و روایات و سخنان عارفان و فیلسوفان نامآور اسلامی، باطن و مراتب گونهگون قرآن مجید به اثبات رسیده سپس در باب کیفیت ارتباط ظاهر و باطن قرآن سخن به میان آمده است.
The issue of the exterior and interior of the Holy Qur'an has been and still is the subject of Muslim opinion from the time of the Holy Prophet until now. Considering this point, many hadiths have been issued from the words of the Holy Prophet, Hazrat Amir, and other Imams (AS) in this regard. These hadiths are frequent or at least Mostafiz (diffused), such as the noble prophetic hadith «ان للقران ظهرا و بطنا و لبطنه بطنا الی سبعه ابطن» "Ennal Qur'an Zahran, wa Batna, wa Labatna Batna, ela Sabah Abtn" which was narrated through al-Furiqin. Maulavi spoke in detail about this hadith in Masnavi, which we have quoted in the text of the article. He said at the beginning of his speech: Know the words of the Qur'an, which are external/below the external, the interior is just Cairo. Many verses also express the exterior and interior of the Holy Quran. As in the verse "Indeed is the Holy Qur'an, in a hidden book, it is not touched except by the pure" (Waqeeh/77-79). In this article, firstly by referring to the verses and narrations and the sayings of famous Islamic mystics and philosophers, the interior and different levels of the Holy Quran have been proven, then the quality of the relationship between the exterior and interior of the Quran has been discussed.
ملخص الجهاز:
1884 ظاهر و باطن قرآن و پيوند ميان آن ها با تکيه بر آيات - روايات و سخنان متفکران اسلامي (عارفان و فيلسوفان نامي ) محمدحسين بيات استاد علوم قرآن و حديث ، دانشگاه علامه طباطبايي، تهران ، ايران چکيده حرف قرآن را بدان که ظاهري است زير ظاهر باطن بس قاهري است مسئله ظاهر و باطن قرآن مجيد از زمان پيامبر اکرم تاکنون مطمح نظر مسلمانان بوده و هست ، با توجه به اين نکته احاديث بسياري از زبان رسول اکرم و حضرت امير و ديگر ائمه (ع )، در اين باب صادرشده است .
«هذا الواحد هو الاصل المحفوظ و هو بعينه علي اجماله هذه التفاصل و هذه التفاصيل بعينها ذاک الاجمال و هذا ظاهر لا ريب فيه » (الميزان ، ج ١٠، ص ١٣٦) وي در ذيل آيه ٣٧ سوره يونس نيز همين مطلب را با عبارتي متفاوت به زبان راند و ٨ | دو فصلنامه علمي سراج منير | سال دوازدهم | شماره ٤٣ | پاييز و زمستان ١٤٠٠ گفت : در «تفصيل الکتاب » مقصود از کتاب با توجه به سياق ، کتابي است که نزد خداوند و با نزول بالتجلي به صورت الفاظ به نحو تفصيل و کثرت به ظهور درآمده است .
برخي از احاديث که ناظر به باطن طولي قرآن مجيد هستند به قرار زير است : پيامبر اکرم صليالله عليه وآله فرمودند: «ان للقرآن ظهراً و بطًنا ولبطنه بطنٌ الي سبعه ابطن » آن حضرت در حديثي ديگر فرمود: «ان للقرآن ظهراً و بطناً و حداً و مطْلعاً» (الميزان ، ج ، ص ٥٨) اين دو حديث ، چنان که بعداً خواهيم گفت ، اصل و مبنا، بيان مراتب فوق لفظي و باطن هاي نامتناهي قرآن مجيد است که جميع عرفا به سان قيصري و ابن عربي و مولوي به آن ها توجه نموده اند.