خلاصة:
برخورداری از یک دادرسی منصفانه از ابتداییترین حقوق بشر بوده که در اسناد بینالمللی نیز در مورد آن صحبت شده است. در عموم کشورها نظامهای داخلی اصول و مقرراتی را برای برقراری دادرسی عادلانه وضع کردهاند که ایران نیز از این موضوع مستثنی نیست. داوری از دیرباز برای حل اختلاف همیشه مورد توجه بوده است و همواره از مزایای خاصی در نظامهای مختلف حقوقی برخوردار بوده است. حوزه مورد مطالعه در این مقاله، «هیات داوری حل اختلاف بورس اوراق بهادار کشور» است و بهمنظور بررسی اختلافات میان معاملهگران این بازار شکلگرفته است که در رسیدگی به تخلفات و اختلافات صورت گرفته از سازوکار و تشریفات دادرسی خاص برخوردار است. هرچند که دادرسی در این هیات در راستایِ اصول دادرسی منصفانه در محاکم اداری است اما به دلیل ماهیت خاص موضوعات مورد رسیدگی در مواردی نحوه دادرسی متفاوت است. این پژوهش با استفاده از رویکرد توصیفی تحلیلی به این پرسش پاسخ داده است: جایگاه اصول دادرسی منصفانه در هیأت داوری سازمان بورس چیست؟با بکارگیریِ روش تحقیق توصیفی – تحلیلی، نتایج تحقیق گویای آن است در این هیأتها اولاً از اساس آیین دادرسی دقیق و جامعی در این خصوص وجود ندارد. ثانیاً اصول دادرسی منصفانه بهطور کامل رعایت نمیشود و فقط برخی از اصول موردتوجه هیأتهای مذکور قرار گرفته است. ثالثاً؛ برخی اصول، مثل حق تجدیدنظرخواهی، در اسناد مربوطه دچار محدودیت-های جدی است.
fair trial is one of the most basic human rights that has been spoken about in international documents. In all countries, domestic systems also lay down principles and regulations for a fair trial, which Iran is no exception to. Arbitration has always been a concern for resolving disputes and has always enjoyed special benefits in various legal systems. The area of studied in this paper is the arbitration panel for resolving the dispute between the stock market and has been formed to investigate the differences between traders in this market, which is in the process of investigating violations and disputes arising from the mechanism and procedures of a particular hearing. Although the hearing in this panel is based on the fairness of the administration of justice, it is different because of the particular nature of the issues being dealt with in some cases. This research using a descriptive-analytical approach, seek to answer this question: What are positions the principles of fair trial in the arbitration board of the stock exchange? The research results indicate that in these boards, there is essentially no precise and comprehensive procedure in this regard. Thus, the fair trial principles are not fully respected and just some of the principles that these boards are referring to. Thirdly; Some principles, such as the right to appeal, have serious limitations on the relevant documents.
ملخص الجهاز:
سرعت رسیدگی در داوری میتواند یکی از ویژگیهای جذابیت در حل وفصل اختلافات برای مراجعه به نهاد داوری باشد (یوسف زاده ،٣٦:١٣٩٢) و این وضعیت بیشتر در داوریهای اختیاری دیده میشود چرا که مفاد قانون آیین دادرسی مدنی بر اینها حکمفرما نیست (مولائی، ١٣٩٨: ٢٩) و در داوریهای اجباری که هیات داوری بورس نیز یکی از این داوریها است کمتر این موضوع دیده میشود که خود یک معضل جدی است ، زیرا با توجه به ماده ٣٦ قانون بازار اوراق بهادار منشأ اعتبار صلاحیت داوری متمایز از قانون آیین دادرسی مدنی است که در آن قانون ، منشأ داوری تراضی طرفین بود اما در «هیات داوری»، موضوع ماده مذکور، طرفین نمیتوانند با تراضی صلاحیت هیات داوری در رسیدگی را به مرجع دیگری منتقل کنند(ر.
ک: صادقی، صادقی مقدم و صالحی، ١٣٩٤: ٢٤٥) و اما در بازار بورس اوراق بهادار و طبق ماده ٣٦ این قانون ، نهادِ «داوری»، برگرفته از قانون است و با داوری مطروحه در قانون آیین دادرسی مدنی که امری اختیاری و برمبنای توافق طرفین است متفاوت است و طرفین نمیتوانند صلاحیت هیات داوری را در رسیدگی سلب کنند، هرچند میتوان به وجود تشابهاتی نیز در بین آنان اشاره کرد ازجمله این مورد که رسیدگی و صدور رأی برحسب مقررات بوده و برگرفته از قانون است .
درخصوص چگونگی ابلاغ آرای صادره از هیأتها باید گفت که آرای این مراجع ، برابر با مواد آیین دادرسی مدنی مواد ٦٧ تا ٨٣ ابلاغ میشود اما امکان استفاده از سایر شیوه های نوین هم وجود دارد و مطابق تبصره ٥ از ماده ٣٧ آرای صادرشده از هیات های داوری قطعی و لازم الاجراست و اجرای آن بر عهده اجرای احکام دادگاه ها، اداره ها و دوایر اجرای ثبت اسناد و املاک است .