خلاصة:
در طول چند دهۀ گذشته، داراییهای نامشهود در تمامی شرکتها افزایش یافته است. علائم تجاری، امتیاز یا حق نشر، اختراعات، تعهدات قراردادی، سرقفلی و سایر داراییهای فکری از جمله داراییهای نامشهود هستند که امروزه در صورتهای مالی شرکتها منعکس میشوند و دارای ارزش مالی بسیار بالایی هستند؛ از این رو، با توجه به اهمیت بسیار بالای داراییهای فکری در ایجاد ارزش افزوده در اقتصاد، برای دادوستد این داراییها بازارهایی با نام بازار داراییهای فکری شکل گرفته است. بهطور کلی سازوکار بازار بهدلیل ایجاد رقابت و تا حدی از بین بردن انحصار به ایجاد شفافیت، حذف رانت و شکلگیری قیمت عادلانه کمک میکند و زمینه حمایت از یافتههای فکری پژوهشگران و مخترعان را فراهم میآورد.
در ایران بازار غیررسمی داراییهای فکری وجود دارد؛ ولی بازار سازمان یافتهای برای خرید و فروش این داراییها تاکنون شکل نگرفته است. یکی از پیشنیازهای شکلگیری این بازار، بررسی جنبههای فقهی و شرعی داراییهای فکری و نیز قالب و چارچوب قراردادی معاملات این نوع از داراییها است. در این مقاله نخست به بررسی و تحلیل دارایی فکری و انواع آن پرداخته شده است و سپس به شیوههای معاملات این نوع از داراییها اشاره شده است. بر این اساس، پرسشهای این پژوهش آن است که ماهیت فقهی انواع داراییهای فکری چیست و معاملات آن در چه قالب قراردادی امکانپذیر است؟ نتایج این پژوهش نشان میدهد که میتوان در قالب عقودی چون بیع، معاوضه، صلح، اجاره و مشارکت داراییهای فکری را به شیوههای مختلف واگذار کرد و برای آن بازار سازمان یافته تشکیل داد.
The amount of intangible assets has increased in all companies during the past decades. Trade marks, concession or copyright, inventions, contractual obligations, goodwill and other intellectual assets are considered as intangible assets that today are reflected in financial statements of corporations and have a very high financial value; thus because of higher importance of intellectual assets in creation of economic value added for transaction of these assets, such markets are formed as intellectual asset markets. In general, market mechanism because of creating competition and partly by eliminating monopoly, help create transparency, elimination of collusion and fair price and provide supports for mental findings of researchers and inventors. In Iran, there exists an intellectual property informal market; but organized market for sale and purchase of these assets is not formed. One of prerequisites in formation of this market is studying jurisprudence aspect of intellectual assets and contractual format of transaction for these assets. In this article, first, intellectual assets and their types are analyzed then we point to the transaction methods of these assets. On this base, the questions of this research are: what are the Juridical nature of intellectual assets? How is the contractual nature of these assets? The results of this research show that we can trade these assets on different methods such as Baiˈ,Swap, Solh, Ijarah and Musharakah.
ملخص الجهاز:
بر این اساس ، پرسش های این پژوهش آن است که ماهیت فقهی انواع دارایی های فکری چیست و معاملات آن در چه قالب قراردادی امکان پذیر است ؟ نتایج این پژوهش نشان می دهد که می توان در قالب عقودی چون بیع ، معاوضه ، صلح ، اجاره و مشارکت دارایی های فکری را به شیوه های مختلف واگذار کرد و برای آن بازار سازمان یافته تشکیل داد.
بر اساس ماده ٣ این قانون ، گواهی نامه اختراع ، سندی است که اداره مالکیت صنعتی برای حمایت از اختراع صادر می کند و دارنده آن می تواند از حقوق انحصاری بهره مند شود (قانون ثبت اختراعات ، طرح های صنعتی و علائم تجاری مصوب ١٣٨٦ مجلس شورای اسلامی ).
٥- شیوه های معامله دارایی فکری برای دادوستد دارایی فکری روش هایی وجود دارد که عبارتند از: انتقال قطعی و همیشگی دارایی فکری در این روش که در مورد برخی از دارایی های فکری مانند اختراع ، کاربرد دارد، کلیه حقوق مربوط به خود را برای همیشه و به صورت قطعی به فرد دیگری که معمولاً یک شرکت است واگذار می کند.
یکی از ویژگی های عقد صلح این است که می توان حقوق را نیز در قالب آن برای مدت زمان معین یا برای تعداد معین مصالحه و مورد نقل و انتقال قرار داد؛ لذا دارایی فکری که حقی مالی به شمار می آید، قابلیت این را دارد که با عقد صلح به مورد معامله واقع شود.