خلاصة:
کلیدی ترین نقش آموزشوپرورش، تربیتکردن افرادی آگاه و پرسشگر است که دربرابر موقعیت های پیچیده، بی ثباتی ها و نسبی گراییهای فزاینده در زمانهای حال و آینده، توانایی نقد و بررسی این مسائل و نیز تعامل سازنده با آنها را داشته باشند؛ بر این اساس، درس مطالعات اجتماعی با ابتنا بر رویکرد فطرتگرای توحیدی و اهداف ویژۀ خود مبنیبر پرورشدادن افرادی فعال، متفکر، کاوشگر، انتخابگر، آزاد و خودپالایشگر بهویژه در دورۀ ابتدایی، نقشی تعیینکننده در این زمینه ایفا میکند. ایدۀ پژوهش حاضر درباب دستیابی به اهداف غایی این موضوع درسی، تمرکز بر مفهوم هویت بهعنوان یکی از زیربناییترین مفاهیم در رویکرد فطرتگرای توحیدی و نیز کلیدیترین مفاهیم مجموعۀ کتابهای مطالعات اجتماعی دورۀ ابتدایی بوده و بدین ترتیب، هدف از پژوهش، بهدستدادن راهکارهایی برای آموزشدادن این درس مبتنیبر کلانمفهوم هویت است. این پژوهش با استفاده از روش تحلیل محتوای کیفی انجام شده است و جامعۀ آماری آن، کتابهای مطالعات اجتماعی دورۀ ابتدایی را شامل میشود. درنهایت، این نتیجه بهدست آمده است که در محتوای کتابهای مطالعات اجتماعی دورۀ ابتدایی به مفاهیم هویت فردی، هویت اجتماعی، هویت تاریخی، هویت ملی، هویت سیاسی، هویت اقتصادی، هویت تمدنی، هویت دینی و هویت فرهنگی بهصورتی متمایز و مستقل از یکدیگر پرداخته شده است و دیگر انواع هویت همچون دو شاخۀ مهم هویت جنسیتی و هویت دیجیتالی در آن، مغفول ماندهاند. پژوهش پیشِروی بهمنظور دستیابی به اهداف کلان برنامۀ درسی براساس رویکرد فطرتگرای توحیدی، پیشنهادهای اساسی برای تدوین واحدهای یادگیری برمبنای شعبات موجود مفهوم هویت در محتوای کتابهای مذکور و شاخه های مغفول این کلان مفهوم آموزشی در کتب درسی مربوط عرضه شده است.
The key role of education is to train knowledgeable and inquisitive people who in the face of complex situations, instability, and growing relativism in the present and future of the world, have the ability to critique and interact constructively with it. Accordingly, the course of Social Studies, based on the Monotheistic Naturalist Approach and its specific goals of cultivating active, thoughtful, exploratory, selective, free, and self-purifying individuals, especially in elementary school, plays a decisive role meanwhile. The idea of the present study to achieve the ultimate goals of this course is to focus on the concept of "identity" as one of the most fundamental concepts of the Monotheistic Naturalist Approach as well as the key concepts of the elementary school Social Studies textbook collection. Accordingly, the purpose of this study is to provide a new model for teaching this course based on the macro concept of Identity. This research was conducted by qualitative content analysis method and its research population was elementary School Social Studies textbooks. As a result, in elementary school, Social Studies textbooks, the concepts of Individual Identity, Social Identity, Historical Identity, National Identity, Political Identity, Economic Identity, Civilized Identity, Religious Identity, and Cultural Identity are discussed in a distinct but heterogeneous manner and other types of Identity among the two important branches of Gender Identity and Digital Identity, in general, are ignored. In order to achieve the macro goals of the curriculum based on the Monotheistic Naturalistic Approach, the present study offers basic suggestions for compiling learning units based on the existing branches of the concept of Identity in the content of the mentioned books and the neglected ones.
ملخص الجهاز:
ایدۀ پژوهش حاضر درباب دستیابی به اهداف غایی این موضوع درسی، تمرکز بر مفهوم هویت بهعنوان یکی از زیربناییترین مفاهیم در رویکرد فطرتگرای توحیدی و نیز کلیدیترین مفاهیم مجموعۀ کتابهای مطالعات اجتماعی دورۀ ابتدایی بوده و بدین ترتیب، هدف از پژوهش، بهدستدادن راهکارهایی برای آموزشدادن این درس مبتنیبر کلانمفهوم هویت است.
از این منظر، ایدۀ پژوهش حاضر درباب دستیابی به اهداف غایی این موضوع درسی مبنیبر تربیت نسلی نقاد و خلاق برای جهان آینده که نه پذیرنده و غیرفعال، بلکه در کنش اجتماعی خود برای دستیافتن به حیات طیبه، عناصری آگاه، فعال و نقاد در اجتماع خود باشند، تمرکز بر کلانمفهوم «هویت» بهعنوان یکی از زیربناییترین مفاهیم در رویکرد فطرتگرای توحیدی و نیز کلیدیترین مفاهیم در مجموعۀ کتابهای مطالعات اجتماعی دورۀ ابتدایی در بخش آموزش است.
همۀ اینها درحالی است که سهم مفهوم هویت و پرداختن به آن در پژوهشهای متعددی که در سالهای اخیر، بهویژه بعداز تدوین کتب جدید مطالعات اجتماعی در دورۀ ابتدایی، درحوزۀ آموزش این درس صورت گرفته، بسیار اندک بوده است؛ از این جهت، درکنار پژوهشهای فراوان در این زمینه که اساساً به این موضوع مهم نپرداختهاند (نظیر متینفر و کیان، 1399؛ میرزایی و خزایی، 1399؛ میرزایی، 1398؛ شادیگو، پروانه و توتونچیان، 1399) و شمار آنها به حدود هشتاد تحقیق مستقل میرسد، پژوهشهایی نیز مرتبط با حوزۀ مفهومی هویت انجام شدهاند که بیشتر به توصیف و تحلیل وضعیت موجود اختصاص یافتهاند و در آنها به وجه عملی و کاربردی آموزش این مفهوم پرداخته نشده است.