خلاصة:
«تربیت درونی» یا «اکتشافی» مبتنی بر فطرت آدمی است و یکی از ناب‌ترین شیوه‌های تربیتی است که در دورة معاصر بسیار به آن توجه شده است؛ روان‌شناسان جدید تربیتی این روش را یکی از مؤثرترین شیوه‌های تربیتی به شمار می‌آورند. عارفان پهنۀ ادب فارسی نیز توجه ویژه‌ای بر تربیتِ مبتنی بر فطرت داشته‌اند. مولوی در مثنوی معنوی، به اصل «تربیت» توجه ویژه‌ای دارد. تربیت در مثنوی ازجمله مفاهیمی است که مولانا برای نهادینه‌کردن آن در وجود انسان‌ها ـ در کنار اموری مانند خدا، معرفت، سیرو‌سلوک، اعمال عبادی ـ به درونی‌شدن آن نظر داشته است. این مقاله با هدف بررسی ابعاد تربیت درونی در مثنوی مولوی، درپی پاسخ به این پرسش است: مهم‌ترین مؤلفه‌های تربیت درونی ـ که اندیشمندان و روان‌شناسانِ امر تعلیم و تربیت نیز به آن تأکید داشته‌اند ـ در مثنوی معنوی کدام است؟ بدین‌منظور نگارندگان به‌روش توصیفی ـ تحلیلی، مؤلفه‌های تربیت درونی را در شش دفتر مثنوی مولوی تحلیل و بررسی کرده‌اند. با توجه به دستاورد پژوهش، تأکید بر زبانِ عمل، تدریجی‌بودن امر تربیت، تقلیدنکردن، ثروت محرومیّت، حذف‌کردن به‌جای ارائه‌کردن، عادت‌ستیزی و توجه به تمایزهای فردی از مهم‌ترین مؤلفه‌های تربیت درونی در مثنوی است که جزئیات و مباحث مربوط به آن در محورهایی جداگانه تحلیل و بررسی شده است.
Internal education" or "exploratory education" which is based on human nature is one of the purest educational methods that has received a lot of attention in the contemporary period and modern educational psychologists consider it one of the most effective educational methods. They count. The mystics of the field of Persian literature have also paid special attention to nature-based education. Maulvi pays special attention to the principle of "education" in his spiritual Masnavi. Education in the Masnavi is one of the concepts that Rumi considered to be internalized in order to institutionalize it in the existence of human beings, along with things like God, knowledge, conduct, and acts of worship. This article, with the aim of investigating the dimensions of inner education in Mawlawi's Masnavi, seeks to answer the question, what are the most important components of inner education which are emphasized by thinkers and psychologists in the matter of education and training in the spiritual Masnavi? For this purpose, the authors have analyzed and investigated the components of inner education in six masnavi books of Mawlavi by means of descriptive-analytical research. According to the results of the research, emphasis on the language of action, the gradualness of education, lack of imitation, wealth of deprivation, elimination instead of presentation, anti-habit and attention to individual differences are among the most important components of internal education in Masnavi, which details and The topics related to it have been analyzed and investigated in separate axes.
ملخص الجهاز:
بررسي مؤلفه هاي تربيت دروني در مثنوي مولوي دکتر فاطمه سلطاني - حجت اله اميدعلي چکيده «تربيت دروني» يا «اکتشـافي» مبتنـي بـر فطـرت آدمـي اسـت و يکـي از نـاب تـرين شيوه هاي تربيتي است که در دورة معاصر بسيار بـه آن توجـه شـده اسـت ؛ روان شناسـان جديد تربيتي اين روش را يکي از مؤثرترين شيوه هاي تربيتي به شمار ميآورنـد.
در اين جستار با مبنا قراردادن آراي برخي از روان شناسان جديد امر تعلـيم و تربيـت ، مفهوم و شيوه هاي تربيت دروني در شش دفتر مثنوي مولوي بررسي شد و تلاش بر ايـن بود تا به اين پرسش پاسخ داده شود: چگونه مولوي به مهم ترين مؤلفه هاي تربيت درونـي منطبق با نظر روان شناسان تربيتي معاصر توجه داشته است ؟ ١ـ٢ پيشينۀ پژوهش با وجود پژوهش هاي بسياري که در حوزة آثار مولانا نوشته شده است ، تـاکنون هـيچ پژوهشي به طور مستقل به بررسي مقولۀ «تربيت دروني» در مثنوي مولانا نپرداخته است و پژوهش حاضر از اين نظر تازگي دارد؛ اما ازجمله تحقيقـاتي کـه بـه طـورکلي مـرتبط بـا مبحث تربيت در مثنوي باشد، مقاله اي با عنوان «بررسي چند شيوه از شـيوه هـاي تربيتـي مولانا در مثنوي » (١٣٨٩) از احمديان است ؛ نويسنده در اين مقاله بـا مبنـا قـراردادن پـنج اصل تأثير ظاهر بر باطن ، تأثير باطن بر ظاهر، ظهـور تـدريجي شـاکله ، تـأثير شـرايط بـر انسان و مقاومت و تأثيرپذيري بر شرايط ، شيوه هـاي تربيتـي مولانـا را در مثنـوي مطـرح کرده است .
(
, 
, 
)
