خلاصة:
محسنات معنوی یکی از شیوههای بیانی است که قرآن کریم در بیان فحوا و اهداف خود به وفور از آن بهره جسته است. اهمیت محسنات معنوی به اندازهای است که بدون درک صحیح و شناخت اهداف آن، فهم و تفسیر برخی آیات قرآن مشکل مینماید. این در حالی است که با عنایت به نگرش دانشمندان علم بلاغت به فنون بدیعی به عنوان عنصری صرفاً زینت بخش، جوانب فنی آن مغفول مانده است. در بحث پیش رو به روش تحلیلی و با نگاه کاربرد شناسی و عملکردی، نقش محسنات معنوی در فهم و موسیقی قرآنمورد بررسی قرار گرفته که یافتههای پژوهش حاکی از این است که این نوع از محسنات دارای کارکردهای مختلف فنی است. از جمله این کارکردها را میتوان در تولید موسیقی با تکیه بر سازههای توازی و تناسب و سازه تکرار، تصویرآفرینی با ابزار فنون بدیعی مبالغه و مقابله و همچنین، در فهم قرآن و مرتفع کردن شبهات برخی آیات شریفه دانست که در پرتو محسنات بدیعی توریه، تجاهل العارف، لفّ و نشر، مشاکله و احتباک حاصل میشود.
Aesthetic semantic devices are among the rhetorical features widely used in the Qur’an. Their significance is such that the understanding and interpretation of some Qur’anic verses is impossible if those features are not fully taken into account. However, as the case is, the technical aspects of the rhetorical devices in the Qur’an have been overshadowed by the overemphasized aesthetic aspects of those devices. Using an analytical method and adopting an applied functional point of view, this study seeks to shed light on the role of semantic aestheticism in understanding the meaning and the music of Qur’anic utterances. The results of the study indicate that the aesthetic lexical features in the Book are of various technical functions, such as creating music based on parallel, proportionate or redundant notations as well as imagery by means of exaggerations and antitheses. These functions not only help to understand the meanings but also serve to resolve the ambiguities in some verses. In general, such an aestheticism in the rhetoric of the Qur’an sets the ground for polysemy, Socratic irony, elucidation, lexical isomorphism, and explicit-implicit sequences of related concepts.
ملخص الجهاز:
از جمله اين کارکردها را ميتوان در توليد موسيقي با تکيه بر سازه هاي توازي و تناسب و سازه تکرار، تصويرآفريني با ابزار فنون بديعي مبالغه و مقابله و همچنين ، در فهم قرآن و مرتفع کردن شبهات برخي آيات شريفه دانست که در پرتو محسنات بديعي توريه ، تجاهل العارف ، لف و نشر، مشاکله و احتباک حاصل ميشود.
علم بديع که شاخه اي از علم بلاغت ميباشد، به سبب زيبايي منحصر به فرد خود، نگاه ها را به سوي خود خيره کرده و در پي آن ، آثار بينظيري در اين زمينه خلق شده است ، از جمله کتاب هايي که ميتوان از آن به عنوان کتاب مادر نام برد، کتاب «بديع القرآن » ابن ابي الاصبع مصري است که مرجع بسياري از شيفتگان قرآن قرار گرفته است ، اما با توجه به تخصصي شدن و تعيين محدوده علوم ، کتاب ابن ابي الاصبع در بسياري موارد بين فنون بلاغت تفکيکي قائل نشده است .
از جمله محسنات معنوي که به ايجاد تناسب کمک مي نمايند تا در موسيقي متن سهيم باشند عبارتند از: ۴-۳-۱- نقش حسن تقسيم در ز يبايي موسيقايي قرآن کر يم حسن تقسيم بدين معناست که کلام بر تمام انواع خود تقسيم شود و جنسي از اجناسش از آن خارج نشود (عسکري، ۱۹۸۱، ص ۳۴۱) و به اصطلاح ، جامع باشد، مانند: ﴿هو الذي يريکم البرق خوفا وطمعا﴾ (رعد: ۱۳/ ۱۲) و اين بهترين تقسيم است ، زيرا در اين آيه شريفه ، اقسام هدف از پديده برق بيان شده است به طوري که نگاه کردن به برق با دو هدف ترس از صاعقه يا اميد به باران صورت مي گيرد و در نگاه کردن مردم به آن هدف سومي وجود ندارد (حبنکة الميداني ، ۱۹۹۶، ج ۲، ص ۴۱۳).