خلاصة:
یکی از مهم ترین عناوین مجرمانه در نظام کیفری جمهوری اسلامی ایران، جرم افساد فی الارض می باشد که در قانون مجازات اسلامی مصوّب 1392ش، بر خلاف قوانین سابق، بابی جداگانه را به خود اختصاص داده است. در این جرم، دامنه شمول از مهم ترین وجوه تمییز آن از سایر جرایم می باشد، به نحوی که امکان تحقّق آن در رفتارهای مجرمانه بسیاری ممکن است و با توجّه به مجازات سنگین سالب حیات آن، مشروعیّت آن محل اختلاف آراء فقها و اندیشمندان حوزه حقوق کیفری تشیّع می باشد؛ این در حالی است که بر اساس اصل چهارم قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی، تمامی قوانین باید مطابق با فقه تشیّع آن تدوین شده باشند. از همین رو، در این نوشتار قصد داریم به بیان مستندات و مبانی جرم انگاری افساد فی الارض از دیدگاه کتاب خدا به عنوان مهم ترین مرجع استناد بپردازیم.
ملخص الجهاز:
در این جرم، دامنه شمول از مهم ترین وجوه تمییز آن از سایر جرایم می باشد، به نحوی که امکان تحقّق آن در رفتارهای مجرمانه بسیاری ممکن است و با توجّه به مجازات سنگین سالب حیات آن، مشروعیّت آن محل اختلاف آراء فقها و اندیشمندان حوزه حقوق کیفری تشیّع می باشد؛ این در حالی است که بر اساس اصل چهارم قانون اساسی نظام جمهوری اسلامی، تمامی قوانین باید مطابق با فقه تشیّع آن تدوین شده باشند.
(فاضل لنکرانی، 1422، ص639؛ اردبیلی، بی تا، ص666) به این ترتیب، نه تنها افساد فی الارض خود عنوان مجرمانهای است که مجازات مرتکب آن قتل است، بلکه با عنایت به انحصاری که از آیه به دست میآید، تمام جرائم مستوجب قتل را باید داخل در همین عنوان مجرمانه یا قصاص دانست.
این امر در آثار فقهای معاصر نیز به صراحت بیان شده است و اندیشمندان معاصر فقه شیعه بر این باور هستند که تمامی عناوین مجرمانه ای که در اندیشه فقه کیفری جرم انگاری شده و مجازات مرگ برای آنان مقرّر شده است، مانند لواط ایقابی، زنای محصنه، زنای با محارم و سایر عناوین، همگی از مصادیق افساد فی الارض می باشند، زیرا مستندا به این آیه شریفه، قتل یک نفس محترم تنها در دو مورد مشروعیت می باید که عبارتند از قصاص و افساد فی الارض.
یکی از مصادیق این فتنه می تواند افساد فی الارض باشد که در صورت تحقّق، امکان بوجود آمدن گناهان بسیاری مانند قتل را فراهم آورد و لذا خداوند متعال آن را بشدت مورد نهی قرار داده است و از دیدگاه اندیشمندان حوزه علوم کیفری به عنوان یکی از مهم ترین مستندات برای جرم انگاری افساد فی الارض محسوب می شود.