خلاصة:
زمینه و هدف: سبک شناسی یکی از موثرترین روشهای شناخت متن است و سبک شناسی انتقادی، لایه ها یا سطوح مختلف اثر را شکافته و متن را بررسی میکند. ختم الغرایب اولین سفرنامه منظوم خاقانی شروانی، زبانی گیرا و تصویرهای دلنشین دارد. سبک شناسی انتقادی میتواند چهره گویایی از این اثر را نشان دهد. در این مقاله ختم الغرایب از رویکرد سبک شناسی انتقادی بررسی شده است.
روش مطالعه: در این مقاله ابتدا بافت بیرونی و موقعیتی متن بررسی، سپس لایه ها یا سطوح درونی متن تحلیل شده است. با تکیه به متن، سازه های زبانی، کلمات و تم کاربردی با روش تحلیلی ـ توصیفی (Descriptive - Analytical)، مواد، مولفّه ها (Component)، مبانی نظری (Theoretical) و سازه های زبانی ختم الغرایب تجزیه و تحلیل شده است.
یافته ها: از نظر ساخت کلمات، ترکیبات و عبارتهای فعلی جدید، ختم الغرایب متن شاخصی است. لغتهای متن، حسّی هستند و کلمات انتزاعی کمتری وجود دارد. در لایه کاربردشناسی و بلاغت، وجه شبه و جامع تشبیه و استعاره، عموما حسّی هستند یا میتوان بدون واسطه آنها را درک کرد. فعل ساده بر دیگر ساختهای فعل برتری دارد. از دیدگاه وجهیت نیز، وجه اخباری شاخصتر است.
نتیجه گیری: خاقانی شاعری است که به اهمیت واژه و کارکرد آن در شعر وقوف کامل داشته و با استفاده از کلمات موجود یا ترکیباتی که در موقعیتهای مختلف ساخته، فرم و ترکیبی نو و منحصربفرد به شعر داده است.
BACKGROUND AND OBJECTIVES: Stylistics is one of the most effective methods of text recognition. Stylistics divides the different levels of the work and examines the text. Khatm al Qaraib, the first a travelogue of Khaqani Sharvani's poetry, has catchy language and pleasant images. Stylistics can show the clear face of this work. In this article, the Khatm al Qaraib has been reviewed from the approach of critical stylistics
METHODOLOGY: In this article, Fiest, the external and situational context of the text is examined, then the layers or internal levels of the text are analyzed. The method of stylistics is a layer of the main research approaches. In this article, relying on the text of linguistic structures, vocabulary, applied theme with the method Descriptive – Analytical, materials, Component, Theoretical and linguistic structures of Khatm al Qaraib havr been investigated.
FINDINGS: In terms of the construction of words, combinations and new current phrase, the end of Khatm al Qarab is an indicative text. Text words are sensory and there are fewer axstract words. In the level of applied science and rhetoric, similes and metaphors are generally sensory or can be understood without mediation. The simple verb is superior to other verb constructions. From Modality, indicative is more prominent.
CONCLUSION: Khaghani is a poet who fully understands the importance of words and their function in poetry and has given a new and unique form and combination to poetry by using existing words or combinations he made in different situations.
ملخص الجهاز:
ولک به نقل از شلگل (Schlegel) مينويسد: «در نظر او لغت شناسي به معني عشق به لغات و توجه دقيق به متن و مطالعه و تفسير است » (ولک ، ١٣٧٩، ج ٢: ١٧)؛ ختم الغرايب سرشار از لغات و ترکيباتي است که خاقاني ساخته و در معني عادي يا مجازي به کار برده است : آسمان رند (چالاک): من هم به زحيرم از خري چند/ قولنجي شوخ آسمان رند (ختم الغرايب ، بيت ٢٩٣٢) آبِ تک (= آب بينظير): بر خاک رهش همه خزان گل / بر آب تکش به هر کران پل (همان ، بيت ٢٤١) چون آب ز بر کني بيانم / تا آتش آب خوانت خوانم (همان ، بيت ٨٧٣) آتشِ بسته (کنايه از طلا): آن چشمۀ دل که بسته آيد/ از آتش بسته کي گشايد؟ (همان ، بيت ٦٣) بنموده به حرب آتش آميغ / تيغي ز زبان ، زباني از تيغ (همان ، بيت ٣٠٩) موسي فسرده ره نوشته / آتش خواه درِ تو گشته (همان ، بيت ١٨٦٠) دورانگر آسمان دادست / اين قطب کز آفتاب زادست (همان ، بيت ١٠١٩) برهان تو برد عيسويوار/ داءالثعلب ز فرق کهسار (همان ، بيت ١٩٥) سوسن ز تو شد مبارزآثار/ هم نيزه نماي و هم سنان دار (همان ، بيت ٢٠١) کان مرکب اگرچه عرش نيروست / پالاني راه همت اوست (همان ، بيت ٢٩٨) مه مرکب و مشتريشمايل / مريخ سلب ، زحل حمايل (همان ، بيت ٣١٢) برجيس رکاب و آسمان رخش / سلطان جهان ستان جان بخش (همان ، بيت ٩٣١) تربازان را به بازي حق / رخ طرح نهاد و هِشت بيدق (همان ، بيت ١٦٢٢) خاقاني گرايش خاصي به ساخت واژه يا ترکيبات جديد دارد تا بتواند معني موجود در ذهن خود را با واقعيتهاي ملموس نشان دهد.
(
, 
, 
)
