خلاصة:
هدف از نگارش مقالۀ حاضر، تبیین راهکارهای مدیریت عواطف در قرآن و حدیث بوده و با توجه به جداییناپذیریِ عواطف و هیجانات از شخصیت انسان و تأثیر آنها بر اندیشه و رفتار، در گزارههای اخلاقی و تربیتی، به گرایشها و عواطف توصیۀ اکید شده است؛ زیرا انسان، موجودى است آمیخته از عقل و عاطفه، و عشق و اندیشه، و هریک از این دو بُعد در ایجاد حرکت در انسان و تعالىبخشیدن او نقش اساسى دارند. یافتههای پژوهش نشان میدهد عاطفه، منشأ معرفتی دارد و تنها پساز معرفت حاصل میشود. عاطفه، یک استعداد آگاهانۀ اکتسابی است که با موضوعی معیّن، مرتبط میشود و موجود زنده را به انجامدادن رفتارهایی مشخص دربارۀ آن موضوع تحریک میکند. مدیریت عواطف (هوش عاطفی) بهمعنای کنترل عواطف است؛ بدین شرح که شخص بتواند حب و بغضش را کنترل و در زمان و مکان مناسب، با استفاده از عیار عقل و شرع، آنها را ابراز کند. شناخت، حاکمیت عقل و دین بر عواطف، خدادوستی، ارتباط قلبی با خدا، خوشرویی، چشمپوشی از عیوب، همدردی و خوشرفتاری از راهکارهای تربیتی مدیریت عواطف در قرآن و حدیث هستند. پژوهش حاضر ازنوع کیفی است و برای انجامدادن آن از روش توصیفی- تحلیلی استفاده کردهایم. نمونهگیری بهصورت هدفمند بوده و گردآوری اطلاعات بهشیوۀ اسنادی صورت گرفته است.
Education is one of the most important and sensitive branches of behavioral sciences. "Emotion" is a complex emotional and psychological state that results from the interaction between environmental, cognitive and behavioral factors. Emotion is an acquired conscious talent that is related to a certain subject and motivates the living being to perform certain behaviors about it. Emotional training means taking appropriate measures to provide favorable conditions for the development of positive emotions and to control and guide negative emotions. Emotion management, also known as "emotion control" and "emotional intelligence", means the skill of controlling emotions, meaning that one can control one's love, affection and hatred. "The element of cognition, the rule of reason and religion over emotions and feelings, the use of the element of godliness, heartfelt connection with God (fear and hope), love, kindness, forgiveness of faults, conformity and sympathy and good behavior", some Emotions management strategies. Emotion has an epistemic origin and does not arise except after knowledge. The emotion of love is understood when a person has a knowledge of the beloved and his attributes; Accordingly, the feeling of love arises because the person feels that he has been favored, and the state of hatred and disgust arises when the person feels that he has been threatened, and because God is the source. It is all perfections and beauties, the believer gives him the most love. The purpose of this study is to extract emotion management strategies in Islamic texts.
ملخص الجهاز:
راهکارهای مدیریت عواطف (حب و بغض) در رهیافت قرآن و حدیث سید رضا موسوی 1 تاریخ دریافت: 28/12/1400 تاریخ پذیرش: 08/06/1401 چکیده هدف از نگارش مقالۀ حاضر، تبیین راهکارهای مدیریت عواطف در قرآن و حدیث بوده و با توجه به جداییناپذیریِ عواطف و هیجانات از شخصیت انسان و تأثیر آنها بر اندیشه و رفتار، در گزارههای اخلاقی و تربیتی، به گرایشها و عواطف توصیۀ اکید شده است؛ زیرا انسان، موجودى است آمیخته از عقل و عاطفه، و عشق و اندیشه، و هریک از این دو بُعد در ایجاد حرکت در انسان و تعالىبخشیدن او نقش اساسى دارند.
خداوند متعال در قرآن کریم، به همان میزانی که به عقل و ساحت فکری انسان اهمیت داده، به عاطفه و بُعد گرایشی وجود او نیز توجه کرده؛ چنانکه خطاب به پیامبر اعظم (ص) فرموده است: «به[بركت] رحمت الهى با آنها نرمخو شدی و اگر بدخُلق و سختدل بودی، از اطراف تو پراكنده مىشدند» (آل عمران، 159) و نیز: «محمد رسول خداست و آنها كه پیرو او هستند، نسبتبه كفار، سختگیر و دربین خود، رحیم و عطوف هستند» (فتح، 29)؛ از این روی، تأکید فراوان بر بُعد عقلانی و شناختیِ انسان، و غفلت از بُعد عاطفی وی، فرایند تربیت را دچار آسیبهای اساسی خواهد کرد؛ زیرا انسان، موجودی دارای سه ساحت بدین شرح است: ساحت عقیدتی، ساحت عاطفی (احساسات و عواطف) و ساحت ارادی.
حاجبابایی (1381) در پایاننامۀ خود، درصدد شناساندن بُعد عاطفی در نظام تربیتی اسلام و ائمۀ اطهار (ع)، بهویژه امام علی (ع) بوده و نتیجه گرفته ثمرۀ تربیت عاطفی، این است که عواطف فرد تربیتشده، جهتدار و تعدیل میشود؛ بنابراین، وی میتواند خشم خود را کنترل کند و در زندگی، برخوردار از اعتدال، و اهل محبت و رحمت باشد.