خلاصة:
بیش از نُه روایت مکتوب از داستان لیلی و مجنون در ادبیات کردی وجود دارد که اغلب آنها در پیروی از نظامی گنجوی و مقلّدان او به نظم و نثر درآمده است. از این آثار، چهار روایت متعلق به گویش کرمانجی در مناطق کردنشین ترکیه و شمال خراسان است که تنها شاعر و مترجم دو روایت از آن مشخص است، اما پنج روایت دیگر مربوط به گویش گورانی رایج در کردستان ایران است. از میان روایات کرمانجی و گورانی بهترتیب دو روایت حارث بدلیسی و خانای قبادی از شهرت و تفصیل بیشتری برخوردارند. در این مقاله سعی شده تا با شناسایی و معرفی روایات لیلی و مجنون کردی هم گسترۀ نفوذ لیلی و مجنون نظامی در ادب کردی بر اهل پژوهش معلوم شود و هم برخی از شاعران کردزبان گمنام و سهم آنها در اتصال ادب فارسی و کردی برای جامعۀ علمی ما شناخته شود.
There are no fewer than nine accounts of the story of Leili o Majnun in Kurdish literature most which have been written both in verse and prose in imitation of Nizami of Ganjeh and his emulators. Of these works four belong to the Kormanji dialect within the Kurdish populated areas of Turkey and Northern Khorasan, the composers, and translators of only two of them being known. But the other five accounts are related to the Gorani dialect in Iran’s Kurdistan. Among the Kormanji and Gorani versions the two composed respectively by Hares-e Badlisi and Khana-ye Qobadi are both more extensive and famous.In this article, by identifying and introducing the Kurdish versions of Leili o Majnun, attempts have been made to demonstrate to scholars both the extent of the influence of Nizami’s Leili o Majnun in Kurdish literature and make known to the scholarly community some of the obscure Kurdish poets and their contribution to connecting the Persian and Kurdish literatures.
ملخص الجهاز:
روایت ملّا محمدقلی کندولهای: این روایت تاکنون تصحیح و چاپ نشده، اما دو نسخۀ خطی از آن شناسایی شده است: اول، مجموعۀ محفوظ در کتابخانۀ دولتی برلین به شمارۀ Ms. or.
سوم، مجموعۀ محفوظ در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی تهران به شمارۀ 17769 که کاتبی ناشناس آن را به تفاریق در 1305، 1309 و 1315ق در برگهای 142پ-145ر کتابت کرده و متن و آغاز آن با نسخۀ اول یکسان است (لیلی و مجنون، مجلس، ش17769: گ142پ).
چهارم، نسخۀ محفوظ در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی تهران به شمارۀ 17678 که کاتبی ناشناس آن را در قرن 13 هجری در 55 برگ کتابت کرده و متن موجود آن با بیت آغاز شده است: جلی دا جمین زلفان دست و پیل پی غزای قاتل قیس ارا کیل (لیلی و مجنون، مجلس، ش17678: ص1) که بیت مذکور یکی از ابیات ذیل عنوان «هجران کشیدن لیلی از دوری مجنون» در نسخۀ اول است و عنوان بعدی که در هر دو نسخه تکرار شده، «تدارک سنّت کردن مجنون» نام دارد.
سوم، در ضمن مجموعۀ محفوظ در کتابخانۀ مجلس شورای اسلامی تهران به شمارۀ 17769 که کاتبی ناشناس آن را به تفاریق در 1305، 1309 و 1315ق در برگهای 124پ-142پ کتابت کرده و گرچه نام شاعر مذکور نیست، اما متن و آغاز آن با نسخۀ اول یکسان است (لیلی و مجنون، مجلس، ش17769: گ124پ).
روایت ناشناس: این روایت تاکنون تصحیح و چاپ نشده، اما نسخۀ خطی آن در کتابخانۀ موزۀ بریتانیا به شمارۀ 7829 Add. محفوظ است که کاتبی ناشناس آن را در قرن 19م در برگهای 68پ-134پ کتابت کرده و متن موجود آن با این ابیات آغاز میشود: .............................................