خلاصة:
مسجد و حوزۀ علمیۀ شیخ عبدالحسین که از ثلث اموال امیرکبیر و به دست توانای آیتاللّه شیخ عبدالحسین تهرانی )شیخالعراقین( ساخته شده است، ادوار تاریخی مختلفی از انقلاب مشروطیت، انقلاب اسلامی، و دورۀ حاضر را پشتسر گذاشته است که با واکاوی و موشکافی در هر برههای از آن، میبینیم همواره منشا خدمات بسیاری بوده است و در عصر قاجار و دورۀ پهلوی اوّل و دوّم همچنان به حیات علمی خود ادامه داده است. در حوزۀ شیخ عبدالحسین از زمان تاسیس آن تاکنون، علما و دانشمندان بسیاری پرورش یافته که به جامعه، خدمات گرانبهایی انجام دادهاند. همچنین مسجد و حوزۀ شیخ عبدالحسین بهعلت قرار گرفتن در بازار تهران، از مراکزی بوده که در تحرکات سیاسیاجتماعی شهر تهران و حتی کشور ایران نقش داشته است. در این مقاله به تبیین و بررسی افراد سرشناس علمی و فرهنگی مرتبط با مسجد و حوزۀ علمیۀ شیخ عبدالحسین تهرانی در دورۀ پهلوی و انقلاب اسلامی، به ترتیب و چینش زمانی، پرداخته شده است.
روش گردآوری اطلاعات کتابخانهای میدانی )مصاحبۀ با اشخاص مرتبط( و از شیوۀ تبیینی تحلیلی پردازش اطلاعات انجام شده است. ارجاع به منابع به روش درونمتنی )شیوۀ استناد انجمن روانشناسی آمریکا "ای پیای" و شیوۀ انجمن زبان مدرن آمریکا "ام آل ای"( میباشد. در مجموع از 79 منبع )کتاب، مقاله، و...( و 8 سند استفاده شده است
ملخص الجهاز:
نامآوران حوزه و مسجد شیخ عبدالحسین تهرانی شخصیتشناسی متولیان، اساتید، و دانشآموختگان دورۀ پهلوی و انقلاب اسلامی علی قنبریان 1 چکیده مسجد و حوزۀ علمیۀ شیخ عبدالحسین که از ثلث اموال امیرکبیر و به دست توانای آیتاللّه شیخ عبدالحسین تهرانی (شیخالعراقین) ساخته شده است، ادوار تاریخی مختلفی از انقلاب مشروطیت، انقلاب اسلامی، و دورۀ حاضر را پشتسر گذاشته است که با واکاوی و موشکافی در هر برههای از آن، میبینیم همواره منشأ خدمات بسیاری بوده است و در عصر قاجار و دورۀ پهلوی اوّل و دوّم همچنان به حیات علمی خود ادامه داده است.
ایشان در اثر شورش و انقلاب پیشآمده و اوضاعِ نابسامان مدارس دینی در آذربایجان، در 24 ذیالقعدةالحرام 1437 ق به مشهد مقدس رضوی مهاجرت نمود و مدّت چهار سال در آنجا تحصیل کرد و باقیمانده رسائل و مکاسب را از آیتاللّه حاج میرزا ابوالحسن انگجی (در ایام تبعید معظمٌله در مشهد)، کفایةالاصول را از آیتاللّه حاج شیخ میرزا هاشم قزوینی، منظومه و اسفار را از آیتاللّه میرزا مهدی آقا بزرگ شهیدی، شواهد الربوبیه را از آقا بزرگ حکیم خواند و بعد از آن از درس اصول آیتاللّه آقا میرزا مهدی اصفهانی، آیتاللّه آقا میرزا محمّد کفایی معروف به «آقازاده» و خارجِ فقه آیتاللّه العظمی حاج آقا حسین قمی استفاده نمود و در این دوران با آیتاللّه حاج آقا حسن قمی هممباحثه شد.
کتابخانه امام صادق× در سال 1348 به همت حضرت آیتاللّه سیّدهادی خسروشاهی و همکاری و کمک عدهای از تجّار متدیّن در مدرسه شیخ عبدالحسین تشکیل شد و این کتابخانه با عدم امکانات مالی در سایه لطف و عنایت خداوند متعال دارای حدود 9000 جلد کتاب در موضوعات مختلف دینی، علمی، ادبی و تاریخی که علاوه بر طلّاب مدرسه، مورد استفاده علاقهمندان به معارف اسلامی در بازار نیز میباشد.