خلاصة:
جای شک نیست که شعر یکی از ابزارهای تاثیر گذار، برای بیدار گری جامعه ونسل بشر است. و تمامی اغراض و مقاصد
ذهنی انسان، در قالب این کلام جادویی تحقق مییابد. یکی از موضوعاتی که شعرا به آن پرداختهاند عبارت از وطن دوستی
است، که این موضوع توجه خیلی از شعرا ونویسندگان معاصر را بخود جلب کرده است، از ویژه گیهای این نوع شعر
صداقت واخلاص شاعر نسبت به محتوای شعر است، وبخش بزرگی از دیوانهای شعری شعرای مسلمان، مملو از همنی گونه
شعر است. از آن جایی که وطن در شریعت مقدس ما از تقدس ویژٔه برخور دارست؛ اسلام هم برای وطن جایگاه بلندی
قایل است. زیرا مناسبت وطن نسبت به شهر وندانش مانند مناسبت مادر به فرزند است. پس هر آنچی که متعلق به وطن
است برای همه فرزندانش حائز اهمیت است، در هرجا وسر زمینی که باشند.
شاعران وطن دوست آنانی که باروی کردهای گوناگون وشیوههای مختلف به ذکر و توصیف وطن میپردازند، از جمله میتوان
شاعر نام دار وملی عراق معروف رصافی وهمچنان شاعر بیدار گر افغانی خلیل الله خلیلی را نام برد. دو شاعری که هردو در
یک دوره زمانی زیستهاند، روشها وموضوعات شعریشان خیلیها به هم شباهت دارد، وآن عبارت است از ایجاد حس
بیداری وهوشیاری برای فرزندان ونسل آیندٔه وطن است. باید دانست که موضوع وطن دوستی وتشویق برای آبادی وطن، از
موضوعاتی است که اسلام هم به آن تاکید نموده است؛ واین امر در واقع یکی از قضایایی است که این دو شاعر بیشتر عمر
خودرا مشغول این امر ساختهاند، وبخش بزرگ دیوان شعری ایشان، به آن اختصاص یافته است.
ملخص الجهاز:
(فقيري ، ١٣٦٧ ش : ٣) إن الخليلي من ناحية الأسلوب شاعر کلاسيکي ، يخضع القوالب الشعر القديمة ولکنه من ناحية المعني والمفهوم يبتکر معاني حديثة تنطبق روح العصر لا عهد لها لدي أي شاعر فارسي آخر، وبما أن أفغانستان تعد من الـبلاد الإسـلامية الـتي متصـدرة في جمـال الـدفاع عـن الـوطن ومقاومـة الاسـتبداد والصـحوة الإسلامية ، ابتکر خليلي معاني تحث الشباب علي الکفاح والوقوف أمام العدوان ، الذي تورطـت أفغانسـتان عـدة مـرات فيهـا، وذلـک ؛ لأن الخليلـي کـان من تلاميذ الموقظ الشرق العلامة السيد جمال الدين الأفغاني ، يعرفه جيدا ويقتدي به ، وهو يعتقد أن طريق النجاة مـن هـذه الأزمـة المزمنـة الـتي تعـاني منهـا الأمـة الإسـلامية عامـة والشـعب الأفغـاني خاصـة ، هـي أن تسـتيقظ الأمـة مـن هـذا السـبات العميـق ، و حسـبما نجـد لـدي بعـض المفکـرين الإسـلاميني أن أفغانستان کانت حاضرة هذه النهضة الجديدة ومصدر انطلاقتها، کما أشار العلامة محمد إقبال اللاهوري إلي هذا المفهوم قائلا: آسيا يک پيکر آب وگل است ملت افغان در آن پيکر دل است از فساد او فـساد آسيــا در گشـاد او گشـاد آسيـا (إقبال ، ١٣٨٢: ٢٣٩).