خلاصة:
بلاغت کتاب پروردگار در سه هنر بزرگ معانی و بیان و بدیع متجلی است. یکی از موضوعات مهم علم معانی، معانی ثانویه جملات است و منظور از آن پیام محوری و نهایی است که در واقع مقصود اصلی گوینده است و معنی ظاهری یعنی پیام رسانی را تحت شعاع قرار داده است. منظور از معانی ثانویه جملات، مقاصد و غرض هایی است که گوینده به خاطر آن جمله را ایراد میکند و این غیر از معنی و مفهوم ظاهری جمله است. قرآن پژوه در مطالعات تفسیری خود باید به معانی ثانویه آیات که قطعا در افاده پیام نهایی سهم بسزایی دارند، توجه کند و نیز دقت کند که این معنا نتیجه نهایی مفهوم همه ی جمله است. معنای ثانوی خبر در کتاب های معانی و بیان قدیم و جدید شامل ضعف و ناتوانی، بشارت، استرحام آسودگی، توبیخ و ملامت، آگاهی از حقیقت امری، تحسر، جلب توجه، تحریک همت مخاطب، تحقیر، وقوع امری باشکوه، تشویق، اظهار شکایت، اظهار شادی، ندامت، اظهار اندوه، مژده بر وقوع امر و..... است. خداوند از بیان جملات خبری مقاصد و اغراضی دارد که این اغراض به دو دسته تقسیم میشوند: گاهی به منظور اغراض و اهداف اصلی است و گاهی بیانگر اهداف دیگری در قالب خبر است. در این مقاله ابتداء اصطلاحات مرتبط با موضوع بررسی شد سپس از تمامی سوره های جزء٢٩ یک یا دو نمونه آیه ای که جمله ی خبری در آن دارای معنای ثانویه بود آورده شده است و این نتیجه حاصل شد که در اکثر آیات این جزء جملات خبری معنای ثانویه دارند و چون مضامین سوره های این جزء متنوع است خداوند برای بیان تاثیرگذارتر آنها اغراض ثانویه ای را در ظاهر جاگذاری نموده است که همین مسئله سبب جاودان شدن قرآن گشته است.
ملخص الجهاز:
دوفصلنامه علمي تخصصي «پژوهش هاي نوين در آموزه هاي قرآن و سّنت »؛ سال ششم ، شماره دهم ، پاييز و زمستان ١٤٠١/ ١١ بايد دانست ، کلام در علم منطق با موضوع و محمول سر و کار دارد و از اين طريق حمل (معنا) را به مخاطب القا ميکند.
دوفصلنامه علمي تخصصي «پژوهش هاي نوين در آموزه هاي قرآن و سّنت »؛ سال ششم ، شماره دهم ، پاييز و زمستان ١٤٠١/ ١٩ ب ) پيام ثانوي کلام مقاصد و اغراض فرعي کلام محدود نيست ، بلکه دريافت آن به طبع سليم بستگي دارد و اين هنري است که از مدد الهي و جستجو در کلام اديبان بدست ميآيد، اکنون برخي از اغراض ثانوي جملات خبري را بيان ميکنيم : ١ـ درخواست جلب توجه يا طلب دادرسي ﴿قالا رّبنا ظلمْنا أْنفُسنا وِإنّ لمْ تغْفِرْ لنا وترْحمْنا لنکُوننِّ من اْلخاسِرِين ﴾ (اعراف ، ٢٣) در اين آيه ، حضرت آدم و حضرت حوّا با اين عبارت از خدا طلب بخشش و رحمت دارند.
» خداوند سبحان بر وجه تهديد و وعيد بحث اعراض را مطرح نموده است و بيان ميدارد هر که از تفکر در آياتي که او را به شناخت و معرفت الهي ميرساند اعراض کند يا از اطلاعت و دوفصلنامه علمي تخصصي «پژوهش هاي نوين در آموزه هاي قرآن و سّنت »؛ سال ششم ، شماره دهم ، پاييز و زمستان ١٤٠١/ ٨٢ شکر خدا روي برگرداند او را داخل در عذاب و شکنجه اي سخت و مشقّت بار ميکند.
(حسيني همداني، ١٤٠٤ ق ، ج ١٧، ص ٢٨٦) 85 ٨٥/ دوفصلنامه علمي تخصصي «پژوهش هاي نوين در آموزه هاي قرآن و سّنت »؛ سال پنجم ، شماره نهم ، بهار و تابستان ١٤٠١ به بيان عظمت آتش پرداخته است که به نوعي از انجام اعمالي که سبب دوزخي گشتن انسان ميگردد، بر حذر ميدارد.