خلاصة:
در راستای تحقق برنامه‌‌های توسعه مبتنی بر صادرات غیرنفتی، صادرات مس را می‌‌توان به‌‌عنوان یکی از منابع مهم در عرصه ارزآوری به کشور دانست. لذا در این پژوهش برای اولین بار به بررسی درجه تشابه برای همگرایی و امکان‌سنجی صادرات مس به سازمان اکو در دوره زمانی (2020-2016) پرداخته می‌‌شود. که برای رسیدن به این هدف در چهار گام اساسی بررسی‌‌ها صورت گرفت. نتایج هر دو شاخص تشابه صادراتی فینگر و کرینین و شاخص پتانسیل صادراتی بیانگر این است که ایران بیشترین درجه تشابه در صادرات مس به کشور ترکیه و پاکستان داشته است. نتایج مدل جاذبه حاکی از این است که تولید ناخالص داخلی کشور مقصد به ترتیب با تکنیک پانل دیتا (677/ 0) و به روش پانل دیتای پویا با گشتاورهای تعمیم‌یافته (GMM) اثر (566/ 0) با تجارت مس ایران رابطه مثبت و معنادار و اثر فاصله با صادرات مس ایران منفی و معنادار برآورد شده است. همچنین شاخص پتانسیل صادراتی نشان داد بیشترین ظرفیت صادرات مس ایران به ترتیب مربوط به کشورهای ترکیه، پاکستان، قزاقستان، ازبکستان، آذربایجان، قرقیزستان و ترکمنستان، افغانستان و تاجیکستان است. نتایج شاخص پتانسیل صادراتی، ظرفیت صادرات مس ایران به کشورهای مختلف سازمان اکو را به‌خوبی نشان داد که در این بین توجه به پتانسیل دو کشور ترکیه و پاکستان از اهمیت بالایی برخوردار است. در مجموع نتایج این پژوهش می‌‌تواند راهگشای بسیار مفیدی برای برنامه‌ریزی‌های کلان جهت یافتن بازارهای هدف تجارت مس ایران به‌ویژه در گروه کشورهای سازمان همکاری اقتصادی اکو باشد.
In order to realize development programs based on non-oil exports, copper exports can be considered as one of the important resources in the field of foreign exchange to the country. Therefore, in this study, for the first time, the degree of similarity for convergence and feasibility of copper exports to ECO in the period (2020-2016) is investigated. The results of the gravity model indicate that the gross domestic product of the destination country with the data panel (0.677) and the dynamic data panel with generalized torques (GMM) effect (0.566) have a positive relationship with the copper trade, respectively. Significant and the effect of distance with copper exports has been estimated to be negative and significant. Also, the export potential index showed that the highest export capacity of Iranian copper is related respectively to Turkey, Pakistan, Kazakhstan, Uzbekistan, Azerbaijan, Kyrgyzstan and Turkmenistan, Afghanistan and Tajikistan. The export capacity of Iranian copper to different countries of the ECO, which is of paramount importance to the potential of both turkey and Pakistan. Overall, the results of this study can be a very useful way for macro-planning to find the target markets for Iranian copper trade, especially in the group of ECO countries.
ملخص الجهاز:
در اين راستا، سازمان همکاري هاي اقتصادي (اکو)١ مهم ترين قرارداد اقتصادي چندجانبه ايران براي توسعه همگرايي منطقه اي در حوزه اقتصاد و تجارت است (عابديني و مسگري، ١٣٩١: ٧٥).
شاه آبادي و همکاران (١٣٩٩) به بررسي تأثير کارايي بازارهاي اقتصادي شامل بازار کالا، بازار کار و بازار مالي را بر تجارت دوجانبه ايران و ٢٠ کشور منتخب عضو سازمان همکاري اقتصادي (اکو) و توسعه براي سال هاي ٢٠١١ تا ٢٠١٧ با استفاده از داده هاي تابلويي و در قالب مدل جاذبه به روش گشتاورهاي تعميم يافته پرداختند.
2. Individual Specific Effects لذا در اين پژوهش مطابق مدل جاذبه و تکنيک پانل ديتا و پانل ديتاي پويا (GMM)، الگوي زير براي برآورد آثار مؤثر بر تشابه تجارت صنعت مس ايران با کشورهاي سازمان اکو تصريح شده است : )به تصویرصفحه رجوع شود) که در الگوي فوق معرفي متغيرها به شرح زير ميباشد: جدول ١.
با توجه به مباحث فوق ، نتايج پانل ديتا با اثرات تصادفي مدل جاذبه براي شناخت اثر متغيرهاي مؤثر بر تفاوت درجه تشابه برخي کشورهاي سازمان همکاري اقتصادي اکو در زمينه تجارت مس با ايران در جدول زير برآورد و نشان داده شده است : جدول ٥.
لذا مدل جاذبه به روش پانل ديتاي پويا با گشتاورهاي تعميم يافته براي بررسي آثار مؤثر بر درجه تشابه برخي کشورهاي سازمان همکاري اقتصادي اکو در زمينه تجارت مس با ايران در جدول زير محاسبه و آورده شده است : جدول ٧.
٥. نتيجه گيري اين مطالعه براي اولين بار به بررسي عوامل مؤثر بر درجه تشابه تجارت صنعت مس ايران با کشورهاي سازمان همکاري اقتصادي اکو در دوره زماني (٢٠٢٠ - ٢٠١٦) پرداخته است .
(
, 
, 
)
