خلاصة:
سکههای سلجوقی از منظر زیبایی نقشمایهها وتنوع شعائر مذهبی، یکی از بهترین سکههای اسلامی میباشند که میبایست موشکافانه و دقیق ازمنظرشمایل نگارانه وشمایل شناسانه، توصیف، تحلیل و تفسیر گردند تا بنمایههای اندیشه و فلسفه وجودی آنها شناسایی گردد. مهمترین جریان فکری که از هر لحاظ تاثیر عمیقی بر ضرب عناصربصری وهمچنین شعائرمذهبی روی این گروه ازسکهها گذاشت، گفتمان مذهب بود که تحت تاثیر باورهای مذهبی، درزیباترین شکل خود بر روی سکهها حک گردید. هدف از پژوهش، بررسی نقشمایههای غالب برسکهها با رویکرد شمایل شناسانه درطی گامهای سه گانه توصیف، تحلیل وتفسیر است تا بتوانیم به پیوندهای عمیق مکنون بین ظاهر یک متن تصویری وآنچه خارج ازمتن بصورت قراردادهای مذهبی تعریف شده است، دست یابیم. پژوهش حاضر با رویکردی متفاوت از شیوههای مرسوم سکه شناسی، در پی پاسخ به این پرسش است که ازمنظرشمایل شناسی اروین پانوفسکی، عناصر بصری حاکم درسکهها چگونه تحلیل وتفسیر میگردند؟ فرضیه آن است که صرف نظر ازمنظرزیبایی شناسانه، برمفاهیم فراتری دلالت مینمایند که همسو با باورهای آیینی واعتقادات مذهبی متنوع است. پژوهش، به روش تحلیلی تاریخی، با استنادبه مطالعات کتابخانهای، بررسی میدانی وگزینش هدفمند دادههای موزهای نشان میدهد عناصر بصری حاکم در سکهها دردوران سلجوقیان ایران به تمغاها و عنصر بصری تیر و کمان خلاصه شده و در زمان سلجوقیان روم به سوارکار با تیروکمان و نقشمایه شیر و خورشید ارجاع داده میشود که هر کدام با معانی قراردادی خاصی با مفاهیم فلسفی موجود قرابت داشته، تحلیل وتفسیرشمایل شناسانه ازمنظرگفتمان مذهب و فرهنگ، در دورههای حاکمان متعدد، مورد مقایسه تحلیلی وتطبیقی قرارگرفته ومشاهده گردیده تحت تاثیر سیاستهای دینی و یا بیسیاستی مذهبی، ضرب نقشمایهها بهمراه شعائر مذهبی برروی سکهها صورت گرفته است.