خلاصة:
این پژوهش بر آن است تا با یک واکاوی تطبیقی مابین مبانی دولت مشروطه ی میرزای نائینی با مبانی
و اصول دولت های مشروطه ی غربی، وجوه مشترک و افتراق این مبانی و دیدگاه ها را مورد ارزیابی و
بررسی قرار دهد. چرا که با توجه به آشنایی ایشان با نظریه های مدرن دولت مشروطه ی غربی، می
توان وجوه مشترک بسیاری را بین آن دو دیدگاه شناسایی نمود. اهمیت این موضوع در آن است که
میرزای نائینی سعی بر استنباط های شرعی از بطن کتب و منابع معتبر مقدس و شرعی، برای مبانی
دولت مشروطه را دارد. این اندیشه ها با حمایت آخوند خراسانی نهایتا باعث ایجاد و شکل گیری دولت
مشروطه ای شد که تحت تاثیر مستقیم اندیشه های ایشان بود.
اصول دولت های مشروطه غربی با تاکید بر آزادی و تحدید قدرت، نهایتا منجر به سندی مکتوب به نام
قانون اساسی گردید که همواره این عناصر از ارکان اصلی دولت مشروطه از دیدگاه آیت الله میرزای
نائینی بود
ملخص الجهاز:
اصول دولت هاي مشروطه غربي با تاکيد بر آزادي و تحديد قدرت ، نهايتا منجر به سندي مکتوب به نام قانون اساسي گرديد که همواره اين عناصر از ارکان اصلي دولت مشروطه از ديدگاه آيت الله ميرزاي نائيني بود.
در اهميت و جايگاه ايشان همين بس است که شيوه حکومت داري امروز و آنچه که در قانون اساسي جمهوري اسلامي ايران آمده است ، تا حدود بسيار زيادي از ديدگاه هاي سياسي اين عالم بزرگ جهان شيعه بهره برده است .
آزادي، مساوات ، حکومت قانون ، حاکميت ، مشروعيت و تفکيک قوا، عناصر اصلي نظريه دولت مشروطه ي اسلامي آيت الله ميرزاي نائيني قلمداد مي گردند.
( همان ، ٢٠٢ ( 203 – قانون اساسي متن يا عرفي است حاوي مجموعه اي از قواعد برتر که نظام حقوقي قدرت سياسي در دولت را معين و حقوق و آزادي هاي مردم را تضمين مي کند.
در انديشه ميرزاي نائيني اما منشاء حاکميت و مشروعيت از بطن دين و آموزه اي اسلامي و شريعت اسلام و همچنين مردم به شکل توامان گرفته شده است .
بر اين اساس ، ميرزاي نائيني، ولايت فقيه را وارد حکومت مي کند و مشروعيت حکومت را بر پايه ي الهي – مردمي قرار مي دهد و اعمال قدرت سياسي توسط دولت را بر مبناي دين و آموزه هاي شريعت اسلامي مي داند.
براين اساس ، تمام انديشه هاي سياسي ميرزاي نائيني و همچنين اصول و مباني اي که از دولت مشروطه ارائه مي دهد در همين حدود است .