خلاصة:
از مهمترین مسائل در ساخت تمدن نوین اسلامی، تعیین اولویت میانِ سیاستها و اقدامات کلانی است که باید در فرایند تأسیس و تکامل این تمدن مراعات شود و دیدگاههای مختلفی در پاسخ به این مسئله وجود دارد. پیچیدگی این مسئله باتوجهبه ماهیت ارزشی تمدن نوین اسلامی دوچندان است؛ زیرا کسی که مثلاً اقتصاد یا امنیت را در یک زمان خاص یا بهصورت مطلق در اولویت قرار میدهد، آن را از حیث اخلاقی نیز در اولویت میداند؛ اما آیا اخلاق میتواند اولویت امری را در چنین سطحی تعیین کند؟ اگر میتواند، با کدام معیار؟
این مقاله از طریق روش توصیفی ـ تحلیلی و با تکیه بر مبانی فلسفه اسلامی، امکان طبقهبندی افعال و برنامههای کلان براساس اخلاق را تبیین می کند؛ معیار ثبوتیِ طبقهبندی اخلاقی سیاست های کلان را تحلیل میکند؛ و درآخر چهار معیار اثباتی برای تشخیص اولویت سیاستهای کلان براساس معیارهای اخلاقی ارائه می دهد.
It is an important problem in building modern Islamic civilization to set priorities in major policies and measures which should be adopted for creating and developing this civilization, and there are different views on how to respond to such a problem. The value-based nature of modern Islamic civilization may add a further complication; since the one who gives priority to economics or security in a given time or all the time, does so in ethical terms; but can ethics determine its priority at this level? If yes, according to which criterion can ethics do so? Relying on the foundations of Islamic philosophy and by a descriptive-analytic method, this article attempts to explain how it is possible to classify major plans and actions according to ethics, to analyze a subsistence-criterion for the moral classification of major policies, and finally to develop four proof-criteria for identifying the primacy of certain major policies on the basis of moral standards.
ملخص الجهاز:
پيچيـدگي ايـن مسـئله باتوجه به ماهيت ارزشي تمدن نوين اسلامي دوچندان است ؛ زيـرا کسـي کـه مـثلاً اقتصاد يا امنيت را در يک زمان خاص يا به صورت مطلق در اولويت قرار مـي دهـد، آن را از حيث اخلاقي نيز در اولويت مي داند؛ اما آيا اخلاق مي تواند اولويت امـري را در چنين سطحي تعيين کند؟ اگر مي تواند، با کدام معيار؟ اين مقاله از طريق روش توصيفي ـ تحليلي و با تکيـه بـر مبـاني فلسـفة اسـلامي ، امکان طبقه بندي افعال و برنامه هاي کلان براساس اخلاق را تبيين مي کند؛ معيـار ثبوتي طبقه بندي اخلاقي سياست هاي کلان را تحليـل مـي کنـد؛ و درآخـر چهـار معيار اثباتي براي تشخيص اولويت سياست هاي کلان براسـاس معيارهـاي اخلاقـي ارائه مي دهد.
(همان : ۹۶) باتوجه به اين مقدمه ، براساس ارزش هاي اخلاقي ، سه تصوير از طبقـه بنـدي افعـال (اعـم از خـرد و کلان ) مي توان ارائه کرد: الف ) طبقه بندي ارزش هاي اخلاقي به لحاظ مقـام امتثـال : ارزش هـا در مقـام عمـل و در مقايسـه بـا يکديگر، برخي بر برخي ديگر اولويت دارند؛ به گونه اي که اگر مجبور باشيم در يک موقعيت اخلاقي ، تنهـا يکي را انتخاب کنيم يا يکي را بر ديگري مقدم بداريم ، آن چيزي که اخلاقاً مقدم است ، فـرد اخلاقـي را در برخي موارد به غايت نزديک و در برخي ديگر نزديک تر مي کند؛ و در مقابل ، فعل ديگر فرد را از غايت دور مي سازد و در برخي موارد نيز او را به غايت کمتر نزديک مي کند.