خلاصة:
«قرآن» سخن و کلام خداوند یکتا و «قرائات» بازتاب خوانشهای مختلف مردم از متن واحد قرآن است. «اختلاف قرائات» همزمان با آموزش و ترویج و تثبیت متن واحد قرآن در عهد نبوی و تحت اشراف پیامبر اکرمk به منصّۀ ظهور رسید و پابهپای گسترش قرآن، تا اوائل سدۀ چهارم هجری پیوسته توسعه یافت تا اینکه با تدوین هفت قرائت شاخص و منضبط در السبعۀ ابن مجاهد تقریباً متوقّف گردید. این جستار با توصیف و تحلیل دادههای تاریخی کوشیده است تا نشان دهد که قرآن از قرائات متمایز بوده و با وجود شکلگیری اختلاف قرائات در عهد نبوی، متن صوتی کلاماللّه یکسان و یکدست به نسل بعدی منتقل و تعلیم شد که در سدۀ یکم هجری از آن به «قرائت ناس» و «قرائت عامّه» یاد میشده است. با شهرت یافتن هفت قرائت منتسب به قاریان هفتگانه که حدود 98 درصد کلمات قرآن در قرائاتِ آنان یکسان قرائت شدهاند، معلوم گردید که فقط قرائت عاصم به روایت حفص از هرگونه اجتهاد در قرائت، پیراسته و منطبق با قرائت ناس و عامّۀ مردم و متواتر از رسول خداk است که تاکنون تقریباً در همه جای جهان اسلام رواج و گسترش همگانی دارد.
The Qur'an is the word of Allah and the "Qiraat" reflect the different readings of the people from the single text of the Qur'an. "Difference of Qiraat" appeared at the same time with the teaching, promotion and consolidation of the single text of the Qur'an in the Prophetic era and under the auspices of the Holy Prophet (PBUH), and with the expansion of the Qur'an, it continued to expand until the early fourth century AH. However, it was continuously developed until it almost stopped with the compilation of seven indicative and disciplined readings by Ibn Mujahid. By describing and analyzing historical data, this study has tried to show that the Qur'an is different from readings, and despite the formation of differences in readings in the Prophetic era, the audio text of the word of God was transferred to the next generation and taught, the recitation that in the first century AH has been referred to as "Qiraat’un Nas" or "Qira’at al-Ammah" (popular recitation). With the popularity of the Seven Readings attributed to the seven reciters, in which about 98% of the words of the Qur'an are recited in the same way, it became clear that only Asim’s recitation according to Hafs narration which is away from any ijtihad in recitation, is consistent with Qiraat’un Nas and the frequented narrations of the Messenger of God (PBUH), which is still widespread and prevalent in almost all parts of the Islamic world
ملخص الجهاز:
نسبت قرائات هفتگانه با قرائت متواتر (قرائت ناس) با تثبیت و شهرت یافتن قرائات هفتگانه در جهان اسلام، این پرسش طرح شده است که چه نسبتی میان این قرائات ـ که هر یک از آنها نام یکی از مقریان و قاریان معروف در سدۀ دوم هجری را بر خود گرفتهاند ـ با قرائت واحد رسول خدا( که در سدۀ یکم هجری با نام «قرائت ناس» شناخته میشده است، وجود دارد؟ با توجه به فصاحت و وثاقت عاصم کوفی و اِسناد قرائت او از طریق ابوعبدالرحمن سلمی[4] به امام علی( (ابن مجاهد، السبعة فی القراءات، 1400: 70) و تصریح عاصم کوفی[5] بر اینکه عین قرائت ابو عبدالرحمن سلمی را به حفص بن سلیمان تعلیم داده و حتی در یک کلمه از قرآن مخالفتی با سُلَمی نکرده است، همانطور که قرائت سلمی نیز با قرائت علی( مخالفتی نداشته و عیناً آن را انتقال داده است؛[6] امروزه، در نیمۀ قرن پانزدهم هجری، محقّقان در زمینۀ علوم قرآنی، پس از بررسی منابع اوّلیه و ثانویۀ علم قرائات، نوعاً به این جمعبندی میرسند که از میان قرائات و روایات مشهور، تنها روایت حفص از عاصم منطبق بر قرائت عامّه و قرائت ناس و متن متواتر قرآن از پیامبر اکرم( است (طیّب، اطیب البیان فى تفسیر القرآن، بیتا: 1/31-32؛ معرفت، علوم قرآنی، 1378، 235-242؛ لسانی فشارکی، قرائات قرآن، 1396: 1/463-467؛ حسینی و ایروانی، بررسی تاریخی قرائة العامّة و ارتباط آن با روایت حفص از عاصم، 1394، 159-186).