خلاصة:
شهر در دوران اسلامی، به لحاظ ساختاری، تداوم شهرسازی عصر ساسانی بود و عناصر کالبدی آن اکثرا برگرفته از فرهنگ غنی اسلام و نشانگر تمدن اسلامی است. قزوین یکی از شهرهای دوران اسلامی است که هسته اولیه آن در زمان شاپور ساسانی شکل گرفته و به تدریج، توسعه و گسترش یافته است. این شهر، از نظر موقعیت خاص جغرافیایی، از دوران پیش از اسلام مورد توجه حکومت‌های مختلف بوده و قرارگیری آن در شاهراه‌های ارتباطی شرق به غرب و شمال به جنوب، بقای حیات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی این شهر را تضمین کرده است. شناخت ویژگی‌های این گونه شهرها می‌تواند در به دست آوردن بینشی عمیق و گسترده از تاریخ اجتماعی و سیاسی ایران در دوران اسلامی مفید باشد. مورخان دوران اسلامی از جنبه‌های گوناگون شهر قزوین را مورد بررسی قرار دادهاند. در این نوشتار سعی شده است تا خصوصیات بافت شهری قزوین از دیدگاه تاریخی و پژوهش‌های باستان شناسی و همچنین، راه‌های مواصلاتی این شهر با مناطق همجوار بر اساس منابع مکتوب مطالعه شود. پرسش اصلی این است که اطلاعات تاریخی تا چه اندازه با ویژگی‌های این شهر مطابقت دارند. نتایج حاصل از بررسی‌ها و نیز بازدید میدانی از شهر نشان می‌دهد که بافت شهری قزوین تا حد زیادی منطبق با منابع تاریخی است. بررسی‌های میدانی و مطالعات انجام شده و نیز تطبیق آن‌ها با پژوهش‌های باستان شناسی نشان داد که شهر در دوران متاخر اسلامی تغییرات زیادی داشته به گونهای که در دوران قاجار و نیز پهلوی بافت شهری گسترش یافته و بناهای مدرنی در شهر ساخته شده است.
The city in the Islamic period, in terms of structure, was the continuation of Sassanid era urban planning, and its physical elements are mostly taken from the rich culture of Islam and indicate the Islamic civilization. Qazvin is one of the cities of the Islamic period, the core of which was formed during the Shapur rule, the Sassanid king, and gradually developed and expanded. This city, in terms of its special geographical location, has been the focus of various governments since the pre-Islam era, and its location on the east-west and north-south communication highways has guaranteed the survival of the social, political, and economic life of this city. Knowing the characteristics of such cities can be useful in gaining a deep and broad insight into the social and political history of Iran in the Islamic era. Historians of the Islamic era have examined the city of Qazvin from various aspects. In this article, an attempt has been made to study the characteristics of the urban context of Qazvin from the historical point of view and archeological research, as well as the communication routes of this city with neighboring areas based on written sources. The main question is to what extent the historical information corresponds to the features of this city. The results of this study and the field visit to the city show that the urban context of Qazvin is largely consistent with historical sources. The field investigations and studies carried out and their comparison with archeological research showed that the city underwent many changes in the late Islamic period, in such a way that during the Qajar period, as well as in the Pahlavi period, the urban context was expanded and modern buildings were built in the city.
(
, 
, 
)
