خلاصة:
تاسیس و توسعه کارخانجات صنعتی به منظورتولید محصولات، ایجاد شغل و بهرهبرداری سیستم سرمایه؛ اکوسیستم حیات را به شدت تحت تاثیر قرار داده است. مفهوم توسعه صنعتی همواره با خسارت به محیط زیست همراه بوده است. هر شهروندی حق دارد در هوایی پاک و سالم تنفس نماید و دولتها مکلف به اتخاذ تدابیری برای تضمین آن میباشند. در خصوص مطالبه خسارات وارده به سلامت جسمی و روحی کارگران، ناشی از تنفس هوای آلوده در کارخانجات؛ هر چند برابر اصل ۳۴ قانون اساسی، دادخواهی حق مسلم هر فرد است و هر کس میتواند به منظور دادخواهی به دادگاههای صالح رجوع نماید و کارگران نیز بعنوان شهروندان جامعه دارای حقوق مساوی با سایر اقشار هستند لکن بدلیل ضعف در قابلیت اثبات ماهوی تاثیر هوای آلوده صنایع به سلامت کارگران شاغل، معمولا پیگیری قانونی اینگونه خسارات بویژه در کشورهای در حال توسعه با چالشهای حقوقی و پزشکی مواجه است. اگرچه فصل چهارم از قانون کار ایران، مباحث حفاظت فنی و بهداشت کار را در ارتباط با صیانت نیروی کار و پیشگیری از بیماریهای حرفهای بیان داشته اما به به لحاظ حق کارگر بر سلامت در زمینه خسارات هوای درون کارگاهی دارای ضعفهایی میباشد.
از سوی دیگر قانونگزار که قانون هوای پاک را براساس اصل 50 قانون اساسی تصویب نموده؛ غالبا در مقام بیان آلودگی هوای آزاد بوده و از آلودگی هوای درون صنایع وکیفیت هوای داخل ساختمان (IAQ) که یکی از نگرانیهای اصلی مشاغل میباشد، فاکتور گرفته است.
بنابراین با توجه به میزان روز افزون خسارات ناشی از آلودگی هوا توسط فعل بهرهبردار و ارتباط موضوعی آن با حقوق عامه؛ نیازمند تحول جدی در مبانی حقوقی مسئولیت بهرهبردار و پیشبینی ضمانتهای ویژه در خسارات شغلی، با توسل به کنوانسیون مربوط به حمایت از کارگران در برابر خطرات شغلی در محیط کار ناشی از آلودگی هوا، صدا و ارتعاش (ILO) شماره 148 علاوه بر ارائه راهکارهای HSE و طب کار هستیم. بند الف ماده 3 این کنوانسیون در تعریف آلودگی هوا بیان میدارد که این اصطلاح، تمام هوای آلوده به مواد را صرف نظر از وضعیت فیزیکی آنها، که برای سلامتی مضر و یا در غیر این صورت خطرناک است، دربرمیگیرد. نتیجه آنکه طرح موضوع مسئولیت حقوقی مسببین ایجاد این نوع از آلودگی، نه از دیدگاه تقصیر بلکه از دیدگاه تئوری خطر، تضمین حق، مسئولیت محض و مطلق حایز اهمیت است. طبق نظریه "خطر" ارتکاب به تقصیر، شرط مسئولیت مدنی نیست بلکه حتی اگر احتمال ایراد ضرر از مرتکب مسلم باشد، از مصادیق فعالیتهای خطرناک تلقی میگردد که اصولا بدون نیاز به تشریفات دادرسی، باید جبران خسارت شود. لذا در این مقاله برآن هستیم که آثار و پیامدهای آلودگی هوای درون کارگاهی را بر مبنای روابط کارگر و کارفرما و مسئولیت حقوقی بهرهبرداران بررسی نمائیم.