خلاصة:
دیدگاههای کلامی و توحیدی شیعه امامیه و اهل سنت یکی از موضوعات بحث برانگیز در میان اندیشمندان است. بی تردید یکی از راههای شناخت دیدگاههای مذکور، درک اشتراکات و افتراقات است. از آنجا که دیدگاههای دو شخصیت بزرگ شیعه و اهلسنت یعنی خواجه نصیر طوسی و ابن قیم جوزیه از اهمیت بسزایی برخوردار است در این مقاله تلاش شده برخی از وجوه اشتراک و افتراق در مسئله توحید از نگاه این دو اندیشمند مسلمان مورد بررسی قرار گیرد.
آنچه در این نوشتار نسبت به موارد اشتراک، مورد بررسی قرار گرفته موضوعاتی نظیر «عدم قابلیت شناخت حقیقت خداوند»، «نفی تجسیم و تشبیه»، «ماهیت کلام خداوند» و بسیاری از صفات ثبوتی خداوند نظیر«قدرت»، «اراده»، «حیّ بودن»، «علم» و مانند اینهاست.
همچنین نسبت به وجوه افتراق، موضوعاتی نظیر «تاویل»، «رویت خداوند»، «ترکیب در خداوند» و «جهت درباره خدا»، مورد بررسی قرار گرفته است.
من الموضوعات المثیره للجدل بین علماء الفریقین النظرات الکلامیه والتوحیدیه لاهل السنه والشیعه. وبلا ادنی شک فان درک المشترکات والمفترقات احدی طرق معرفه تلکم النظرات. وبما ان نظرات شخصیتین کبیرتین من الشیعه واهل السنه (الخواجه نصیر الدین الطوسی وابن قیم الجوزیه) من الاهمیه بمکان، لذا سنتناول فی هذه المقاله وجوه الاشتراک والافتراق فی مساله التوحید من وجهه نظر هذین العالمین المسلمین.
ومن جمله الموضوعات التی وقعت محلا للبحث (موارد اشتراک): عدم امکان معرفه حقیقه الله، نفی التجسیم والتشبیه، ماهیه کلام الله، وکذا الکثیر من الصفات الثبوتیه للباری، نظیر: القدره، الاراده، الحیاه، العلم، وشبیهها.
وایضا من جمله الموضوعات الواقعه محلا للبحث (موارد افتراق): التاویل، رویه الله، الترکیب فی الاله، الجهه فی الاله، معنی الاستواء.
The theological and monotheistic views of the two sects are one of the most controversial issues among Shiite and Sunni thinkers. Undoubtedly, one of the ways to understand these views is to understand commonalities and differences. Since the views of two great Shiite and Sunni personalities, namely Khajeh Nasir Tusi and Ibn Qayyim Joziyeh, are very important, in this article, an attempt is made to examine the commonalities and differences in the issue of monotheism from the perspective of these two Muslim thinkers. What is discussed in this article in relation to the commonalities are topics such as "inability to know the truth of God", "denial of incarnation and simile", "nature of God's word" and many attributes of God such as "power", "will", "Being alive", "science" and the like. Regarding the differences, topics such as "esoteric interpretation", "seeing God", "composition concerning God", "direction about God", and "the meaning of mounting the Throne" have also been examined .
ملخص الجهاز:
اما نکته قابل توجه آن است که خواجه برای اثبات صفت قدرت به دلیل عقلی تمسک میکند و از دلیل نقلی در بیان خواجه خبری نیست، در حالی که ابن قیم برای اثبات صفت قدرت به دلیل نقلی استناد کرده و میگوید وقتی خداوند خودش را ربالعالمین معرفی کرده، معنایش این است که پس باید قادر باشد.
3ـ جهت در باره خدا یکی دیگر از موضوع اختلافی میان خواجه نصیر و ابن قیم «جهت داشتن» خداوند است.
ابن قیم معتقد است خداوند در عرش و در جهت بالا قرار دارد، ولی خواجه نصیر اثبات جهت برای خدا را نوعی نقص میداند.
ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر بن ایوب؛ بدایع الفوائد، بیروت، دارالکتب العربی، چاپ اول 1422 ق.
ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر بن ایوب؛ تقریب طریق الهجرتین و باب السعادتین، بیروت، مکتبة الاسلامی، چاپ اول، 1414 ق.
ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر بن ایوب؛ زاد المعاد في هدی خیر العباد، بیروت، دارالفکر، چاپ اول، 1421 ق.
ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر بن ایوب؛ طریق الهجرتین و باب السعادتین، بیروت، مکتبة العصریة، چاپ اول 1420 ق.
ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر بن ایوب؛ مدارج السالکین بین منازل ایاک نعبد و ایاک نستعین، بیروت، دارالجیل، چاپ اول، 1412 ق.
ابن قیم جوزیه، محمد بن ابی بکر بن ایوب؛ مفتاح دارالسعادة و منشور الولایة العلم و الارادة، بیروت، دارالکتب العلمیة، چاپ دوم، 1422 ق.