خلاصة:
در هر مکتب و نظام تربیتی تعیین هدف و مشخص کردن سمت و سوی آن از اهمیت بسزایی برخوردار است. مکتب تربیتی اسلام هم این مهم را فروگذار نکرده و توجه بسیاری به آن داشته است. پژوهش پیشرو درصدد است تا در زمینه هدف از خلقت انسان در مکتب تربیتی اسلام به نقادی دو نظریه در این زمینه بپردازد؛ نظریه اول، نیل به کمال مطلق و نظریه دوم، غرض میانی دانستن عبودیت است. پژوهش حاضر که با رویکردی انتقادی تدوین شده، تلاش کرده است تا دو نظریه مزبور را به چالش بکشاند. برآیند این پژوهش که به روش توصیفی- تحلیلی انجام شده، آن است که از یکسو با توجه به لزوم مقدور بودن نیل به هدف، نظریه موسوم به نیل به کمال مطلق، غیرقابل پذیرش بوده و از سوی دیگر با اثبات نهایی بودن عبودیت به عنوان هدف از خلقت براساس آیات قرآن کریم و روایات مأثوره از اهل بیت(ع)، نظریه غرض میانی دانستن عبودیت، مخدوش و نااستوار خواهد بود.
In every educational system, it is immensely important to set the goal and determine its orientation. Islamic educational system has also considered this important fact and has paid much attention to that. The present study aims to critically review two theories in terms of the purpose of human creation in Islamic educational system. The first theory is achieving absolute perfection and the second one is regarding servitude to God as a middle purpose. The present study compiled with a critical approach, attempts to challenge the two above mentioned theories. The results of the research conducted by descriptive analysis show that on the one hand, since a goal needs to be achievable, the first theory called absolute perfection is not acceptable and on the other hand, since it is proved by the verses in the Noble Qur’an and Rawayat of Ahl al-Bayt (AS) that servitude to God is a final goal of creation, the second theory called servitude as the middle goal is also fallible and invalid.
ملخص الجهاز:
پژوهش پيش رو درصدد است تا در زمينه هدف از خلقت انسان در مکتب تربيتي اسلام به نقادي دو نظريه در اين زمينه بپردازد؛ نظريه اول ، نيل به کمال مطلق و نظريه دوم ، غرض مياني دانستن عبوديت است .
برآيند اين پژوهش که به روش توصيفي- تحليلي انجام شده ، آن است که از يک سو با توجه به لزوم مقدور بودن نيل به هدف ، نظريه موسوم به نيل به کمال مطلق ، غيرقابل پذيرش بوده و از سوي ديگر با اثبات نهايي بودن عبوديت به عنوان هدف از خلقت براساس آيات قرآن کريم و روايات مأثوره از اهل بيت (ع )، نظريه غرض مياني دانستن عبوديت ، مخدوش و نااستوار خواهد بود.
از اين رو نظام تربيتي اسلام نيز به عنوان هدف نهايي، به منظور رساندن انسان به مقام عبوديت تدوين گرديده است و عبوديت هم بايد به صورت محض و خالص براي خداوند متعال باشد.
با اين توضيح معلوم گرديد که اشکال فخر رازي که اظهار مينمود حرف «لام » بر تعطيل لفظي دلالت دارد نه تعليل حقيقي، از آن جهت بود که تصور ميکرد عبادت و رسيدن انسان به مقام عبوديت هدف نهايي نيست ؛ بلکه هدف واسطه اي و مياني است و از اين رو حرف «لام » را در آيه فوق ، به معناي تعليل لفظي دانست .
در نقد و ارزيابي نظريه فوق بايد اظهار داشت که هرچند ممکن است با استناد به بعضي از آيات و روايات چنين به نظر آيد که هدف نهايي از خلقت انسان و به تبع آن والاترين غايت در نظام تربيتي اسلام ، رسيدن به معرفت و يقين است ؛ ولي واقع امر به گونه اي ديگر است .