بررسی انتقادی دیدگاه پایا درباره علوم انسانی دینی با تاکید بر اندیشه علامه مصباح یزدی مقالة

ایده علوم انسانی اسلامی در میان اندیشمندان اسلامی موافقان و مخالفانی دارد که هرکدام به طیف های گوناگونی تقسیم پذیر است. دیدگاه دکتر علی پایا در مخالفت با علم دینی و البته موافقت با تکنولوژی دینی و در نتیجه، گونه ای انکار علوم انسانی دینی شایسته تامل است. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با رویکرد انتقادی، این دیدگاه را متکی بر اندیشه علامه مصباح یزدی که از موافقان علوم انسانی اسلامی به شمار می آید بررسی کرده و به این نتیجه دست یافته است که ادعای پایا در این حوزه با مبانی معناشناختی، معرفت شناختی و روش شناختی صحیح ناسازگار است. به نظر می رسد علوم انسانی دینی نه تنها ممکن، بلکه محقق است. این دسته از علوم، کنش های فردی و اجتماعی انسانی را به منظور توصیف، تبیین، تفسیر، پیش بینی و جهت بخشی آنها مورد مطالعه قرار می دهند و در مرحله مسیله سازی، برای گزینش مسیله تحقیق، طرح مسایل تازه، یا طرح استدلال های نو، متاثر از آموزه های اسلام اند و در پاسخ به مسیله، متناسب با مسیله از آموزه های اسلام فی الجمله به عنوان اصول موضوعه یا پاسخ مسیله استفاده می کنند و آموزه های اسلام را در ارزیابی دستاوردهای خود، معتبر می دانند.

محصول نهايي بايد به وسيله خود واقعيت ارزيابي شود و داور نهايي چيزي جز واقعيت نيست و با توجه به ضرورت بهره‌گيري از رويکردهاي پلوراليستيک، مي‌توان گفت که اولاً، الزام محققان به آنکه صرفاً منبع الهام و اکتشاف خود را در آموزه‌هاي ديني جست‌وجو کنند، خلاف رويه روش‌شناسانه است و اين امر مي‌تواند در راه رشد معرفت مانع ايجاد کند؛ ثانياً حتي اگر باورهاي ديني يک فرد به وي در شکل دادن به يک فرضيه کمک کنند ازآنجاکه فرضيه برساخته شده در نهايت بايد از آزمون معيارهاي عيني ارزيابي (محک تجربه و تحليل نظري) سربلند بيرون آيد تا به‌عنوان يک نظريه علمي پذيرفته شود، در آن صورت منشأ ديني نظريه، نمي‌تواند سهمي تعيين‌کننده يا قاطع در محتواي تجربي مفهومي نظريه علمي داشته باشد (همان، ص 55). The present study uses a descriptive-analytical method with a critical approach to investigate this view based on Allameh Mesbah Yazdi’s thought – as one of the proponents of Islamic humanities – and concludes that Dr. Paya’s claim in this sphere is inconsistent with the proper semantic, epistemological and methodological foundations. Investigation of the Meaning of Action from the Viewpoint of Alfred Schutz and Allameh Mesbah ( Amin Moazzami Gudarzi / PhD Student in Philosophy of Social Sciences IKI aminmoazami242@yahoo. KEY WORDS: religious realism, religious non-realism, raw realism, critical realism, proximal realism A Critique on the Ontological View of the Modern Science from Allameh Mesbah Yazdi’s Viewpoint Sayyid Ali Hassani Amoli / Associate Professor in Department of Religions IKI sa.