خلاصة:
از مطالب منابع تفسیری فریقین ذیل آیه 21 سوره کهف، جواز ساخت بنا و بارگاه بر مزار اولیای الهی استنباط میشود. چنانکه مفسران شیعه و بیشتر مفسران اهل سنت در مورد استنباط جواز مسجدسازى بر قبور یا کنار قبور صالحان از این آیه تردید نداشتهاند و بر همین مبنا، صراحتاً یا تلویحاً به جواز مسجدسازى و تبرک جستن از قبور اولیای الهی حکم دادهاند. در این بین برخی با استناد به عدم دلالت این آیه و انکار برداشت جواز بنای بر قبور از آیه، با تکیه بر روایاتی چند و تمسک به برخی گزارشهای تاریخی، سعی در نفی و انکار این مسئله داشتهاند، اما با تحلیل دقیقتر روایات ناهی و مخالف، مشخص شد که عام نیستند و معلل به موارد خاص و مقید به همان موارد تعلیل هستند. علاوه بر آن، عدم تواتر معنوی این اخبار، مخالفت و تعارض برخی از آنها با دیگر آیات قرآن و مسلّمات تاریخى، و اشکالات سندی و متنی آنها برداشت منع و حرمت بنا بر قبور از آنها را منتفی میکند. بر این اساس، ساختن حرم برای انبیا و اولیای الهی نهتنها مشروعیت دارد، بلکه از اعمال مستحب نیز به شمار رفته است. در این مقاله با توجه به اهمیت آیه 21 سوره مبارکه کهف در این مسئله، دیدگاههای متفاوت و گاه متناضی که فریقین در تفسیر و برداشت از آیه بیان کردهاند را مطرح و دلالت این آیه بر جواز بنای بر قبور را بررسی و تبیین میکنیم
یستنتج من محتویات مصادر لتفسیر الفرقین تحت الایه 21 من سوره الکهف انه یجوز بناء مبنی وقبر علی قبور الاولیاء. کما ان المفسرین الشیعه ومعظم المفسرین السنه لم یشکوا فی الاستدلال علی جواز بناء المسجد علی القبور او بجوار قبور الصالحین من هذه الایه، وعلی هذا الاساس، حکموا صراحه او ضمنا بجواز بناء المسجد والتبرک من قبور الاولیاء. فی هذه الاثناء حاول البعض نفی وانکار هذه المساله بالاستشهاد بعدم وجود دلیل لهذه الایه، ورفض تفسیر الاذن بالبناء علی القبور من الایه، معتمدین علی العدید من الاحادیث والتشبث ببعض الروایات التاریخیه، ولکن مع تحلیل اکثر تفصیلا للروایات الناهی والمتعارضه، تبینت انها لیست عامه ومعلله بموارد التعلیل الخاصه. بالاضافه الی ذلک، فان عدم التواتر المعنوی لهذه الاخبار، مخالفه بعضها وتعارضها مع ایات اخری من القران والمسلمات التاریخییه، ومشکلاتهم السندیه والنصیه، تستبعد مفهوم حرمه البناء ومنعه علی القبور. بناء علی ذلک، فان بناء الاضرحه للانبیاء والاولیاء لیس شرعیا فقط، بل یعتبر ایضا عملا مستحبا. فی هذا المقال، نظرا الی اعتبار الایه 21 من سوره الکهف فی هذه المساله، نقدم وجهات النظر المختلفه والمتضاربه للفریقین فی تفسیر هذا الایه وندرس دلالتها علی جواز البناء علی القبور