خلاصة:
سال هجری قمری بر اساس هجرت پیامبر (ص) از مکه به مدینه است. در این که شروع سال قمری، از چه ماهی است دو دیدگاه مشهور وجود دارد که یکی ماه محرم و دیگری ماه ربیع الاول را ماه نخست میدانند. براساس بررسی و تحقیق انجام شده، هر دو دیدگاه با تمسک به گزارشات تاریخی در پی اثبات عقیده خود هستند. اما به نظر میرسد، بحث تاریخی به خاطر گزارشات متناقض و اشکالاتی که در هر دو دیدگاه وجود دارد، نمیتواند در تعیین اولین ماه قمری مفید یقین و حتی اطمینان باشد. در این نوشتار با رویکرد توصیفی تحلیلی، با نگاهی نو به مساله و تکیه بر فرهنگ اسلامی مبتنی بر قرآن و روایات و نیز ارائه دلایل متفاوت همچون امضاء تقویم اقوام عرب از سوی پیامبر (ص) و قاعده لطف، اثبات شده است که واضع تاریخ هجری، نبی اکرم (ص) بوده و محرم را به عنوان اولین ماه تاریخ هجری امضا کردهاند.
The lunar year is based on the migration of the Prophet (pbuh) from Mecca to Medina. There are two popular views on the month of the beginning of the lunar year, one of which considers the month of Muharram and the other the month of Rabiʿul Awwal as the first month. Based on research, both views seek to prove their point by relying on historical accounts. But it seems that the historical argument, because of the contradictory reports and the flaws in both views, cannot be useful in determining the first lunar month of certainty and even certainty. In this article, with a descriptive-analytical approach, with a new look at the issue and relying on Islamic culture based on the Qur'an and hadiths, as well as presenting different reasons such as the signing of the Arab calendar by the Prophet (pbuh) and the rule of grace, it is proved was the Holy Prophet (pbuh) and signed Muharram as the first month of Hijri history.
ملخص الجهاز:
در اين نوشتار با رويکرد توصيفي تحليلي، با نگاهي نو به مسأله و تکيه بر فرهنگ اسلامي مبتني بر قرآن و روايات و نيز ارائه دلايل متفاوت همچون امضاء تقويم اقوام عرب از سوي پيامبر(ص ) و قاعده لطف ، اثبات شده است که واضع تاريخ هجري، نبي اکرم (ص ) بوده و محرم را به عنوان اولين ماه تاريخ هجري امضا کرده اند.
١- خليفه دوم پايه گذار محرم به عنوان نخستين ماه سال قمري بيشتر مورّخان بر اين عقيده اند که نخستين کسي که هجرت رسول خدا(ص ) را مبدأ تاريخ و محرم را اولين ماه سال قرار داد، خليفه دوم بود که به پيشنهاد حضرت علي(ع ) اين کار را انجام داد(عاملي، ١٤١٩ق ، ١٧٤/٤).
٢- نبي اکرم (ص ) پايه گذار تاريخ هجري و ربيع الاول ، اولين ماه سال قمري ديدگاه دوم متعلق به سيد جعفر مرتضي عاملي است که از دو بخش تشکيل يافته است : ٢-١- بخش اول عاملي، واضع تاريخ هجري را شخص پيامبر اسلام (ص ) ميداند.
شاهد احتمال دوم آن است که ايشان احترام ماه هاي حرام را که از خصوصيات سال قمري بوده و از زمان حضرت ابراهيم (ع ) تشريع شده (مکارم و همکاران ، ١٣٧٤ش ، ٤٠٦/٧) حفظ کرده و به آن اعتقاد داشتند(طبرسي، ١٣٧٢ش ، ٤٣/٥) و نيز اعمال حج را براساس همان آئين در ماه ذيالحجه انجام ميدادند(مجلسي، ١٤٠٣ق ، ٣٤٥/٥٥).
٤-٢- دلائل ديدگاه چهارم براساس دلايلي که در ديدگاه دوم بيان شد، نبي اکرم (ص ) پايه گذار تاريخ هجري ميباشند، اما به نظر ميرسد ايشان نيز همچون اقوام عرب ، محرم را اولين ماه سال در نظر گرفته اند.