خلاصة:
کلام فلسفی رویکردی در دانش کلام اسلامی است که در عصر حاضر، بیشتر از گذشته شیوع یافته است. مقاله پیش رو تلقی‌های موجود از کلام فلسفی را گزارش و تحلیل کرده و نسبت آن با اصطلاحات و حوزه‌های دانشی مرتبط را کاویده و داوری‌های مثبت و منفی نسبت به کلام فلسفی را اعتبارسنجی نموده است. مهم‌ترین نتایج تحقیق به این شرح است: خاستگاه این اصطلاح، مباحث روش‌شناختی علم کلام است و کلام فلسفی، شاخه‌ای از کلام عقلی است که به لحاظ موضوعات مسائل و روش، اخص از کلام -به معنای عام- است؛ اما از «فلسفه کلامی» متمایز است و نسبت به فلسفه دین و کلام جدید -بر اساس تلقی‌های مختلف از این دو- گاهی مفهوماً به مرز عینیت می‌رسد و گاهی تفاوت آشکار پیدا می‌کند؛ چنان‌که به لحاظ مصداق نیز گاهی محصول تأملات عقلی متفکران در حوزه کلام فلسفی با حوزه‌های دیگر -یعنی الهیات فلسفی، الهیات طبیعی، فلسفه دین، کلام جدید و فلسفه- آثاری مشابه و با نتایج مشترک است. ارزش و ضروت کلام فلسفی نیز تابع برداشتی است که از این رویکرد کلامی می‌شود و بر اساس تعریف مختار، به لحاظ ارزش و ضرورت، همسنگ کلام عقلی غیر فلسفی و کلام نقلی است.
The philosophical theology is an approach in the knowledge of Islamic theology that is more widespread in the present era than in the past. This article has reported and analyzed the existing perceptions of the philosophical theology and analyzed its relationship with related terms and fields of knowledge and validated the positive and negative judgments regarding the philosophical theology. The most important results of this research are as follows: the origin of this term is the methodological issues of the theology, and philosophical theology is a branch of rational theology, which is particular to theology -in the general sense- in terms of issues and methods; But it is different from "theological philosophy" and compared to the philosophy of religion and the new theology - based on different perceptions of these two - sometimes it conceptually reaches the border of be the same and sometimes it is clearly different; In terms of instance, sometimes the product of intellectual reflections of thinkers in the field of philosophical theology with other fields - namely philosophical theology, natural theology, philosophy of religion, new theology and philosophy - are similar works with common results. The value and necessity of the philosophical theology is also subject to the understanding that comes from this theological approach, and according to chosen definition, in terms of value and necessity, it is equal to non-philosophical rational theology and narrative theology.
(
, 
, 
)
