خلاصة:
تنش آبی مسئله مهمی است که جهان امروز با آن مواجه است. عدهای آن را متأثر از تغییر اقلیمی و خشکسالیها و شماری دیگر آن را ناشی از مدیریت نامطلوب ساکنان کره خاکی میدانند. هرساله دانشمندان و متخصصین گرد هم میآیند تا برای حل مسئله کمآبی چارهای بیندیشند. ایران نیز به خاطر قرار گرفتن در کمربند خشک جغرافیایی و نوار بیابانی، جزو مناطق کم باران جهان محسوب میشود و از این قاعده مستثنا نیست. هدف این مقاله واکاوی مدیریت منابع آب در سرزمین ایران است که به شیوه فرا تحلیلی انجام شده است. مقالات جمعآوری شده در دو سطح ملی و فراملی به تفکیک، شناسایی و مقولهبندی شدند. مطالعات نشان داد که برای حل مسئله آب و مواجهه با تغییر اقلیم، سازگاری و پیشگیری، رفع موانع اقتصادی و کاربست فناوری همراه با افزایش همکاری ذینفعان، تدوین سناریو کاملاً همکارانه بهعنوان جایگزین سناریو انتقال آب و نیز برنامهریزی متفکرانه و همهجانبه در کنار آگاهی کنشگران و اراده جمعی در حکمرانی خوب، ازجمله راهکارهای مناسب هستند؛ اما با وجود چنین راهکارهایی میبایست تاکنون مسائل مدیریت منابع آب حل میشد، اما چرا مسئله آب همچنان چالشبرانگیز است؟ یافتههای تحقیق نشان میدهد، حل این معضل از راه فهم چراییها به دست نیامده، بلکه صرفاً شرایط مطلوب در مقابل شرایط نامطلوب مطالعه شده است. این تحقیق در پی یافتن چگونگی حادث شدن مدیریت منابع آب بدین شکل است.
Water stress is an important issue facing the world today. Some see it as affected by climate change and droughts, while others see it as poorly managed inhabitants of the planet. Every year, scientists and experts come together to think of a solution to the problem of water shortage. Iran is also one of the driest regions in the world due to its location in the arid geographical belt and desert belt and is thus no exception to this rule. The purpose of this paper is to analyze meta-analytic studies of water resources management. For this purpose, the collected articles were identified and categorized separately at both national and transnational levels. According to the studies, it was found that most studies at the national and transnational levels have focused on the status of water resources management and few studies have examined the causes and reasons for the challenges in water resources management. Also, studies have shown that adaptation and prevention, removal of economic barriers and the use of technology along with increasing stakeholder cooperation, developing a fully collaborative scenario as an alternative to the water transfer scenario, as well as thoughtful and comprehensive planning along with the awareness of actors and the collective will for good governance are some appropriate solutions to the water crisis and climate change. Despite such solutions, water resources management issues should have been resolved by now, but why is the water issue still a challenge? The research findings show that the solution to this problem is not reached by understanding the reasons, but only the favorable conditions versus the unfavorable conditions have been studied. Thus, this research seeks to find out how water resources management happens in this way.
ملخص الجهاز:
مديريت استفاده از آب قنات ، تعيين مدار بر اساس شرايط جغرافيايي منطقه و سـهميه بندي آن متناسب با ميزان آبدهي قنات و نياز آبي محصولات ، نشانگر مديريت مطلـوب آب در راسـتاي توسـعه پايـدار بـوده است ؛ اما گسست تدريجي از مدار همسويي با طبيعت و قرار گرفتن در مسير مقتضيات سـرمايه داري اروپـا - حفـر اولين چاه نفت در ١٢٨٧ و شروع برنامه هاي توسعه در ١٣٢٩ براي هم قدم شدن با جهان در حال رشد و توسعه بعـد از انقلاب صنعتي، اصلاحات ارضي و حفر چاه هاي عميق و نيمه عميق - منابع آب و مديريت آن را به ويژه در بخـش کشاورزي دچار تغييرات اساسي کرده است (اديب فـر، ١٣٨٧).
نگـاهي بـه وضـعيت مهاجرت هـاي داخلي ايران ، طي سال هاي ٩٥-١٣٩٠ نشانگر حرکت هاي جمعيتي از نيمه شرقي، جنوب شـرق و شـمال غـرب بـه سمت مرکز ايران و استان هاي اطراف پايتخت (تهران ، البرز، يزد، اصفهان و سمنان ) است و اين گونه به نظر ميآيد که حرکت هاي جمعيتي و مهاجرت ها نشانه هايي هستند از تغييرات رخ داده در متن فضايي-زماني که مديريت منابع آب در بستر آن شکل گرفته است ، تغييراتي که مدرنيزاسيون و همگام شدن برنامه ها با توسعه و رشد اقتصادي سرآغاز آن ١.
همچنين ديجيتالي شدن بخـش کشـاورزي و کاربسـت فنـاوري در مـديريت پايدار (رودي و همکاران ٣، ٢٠١٩) و برنامه ريزي آبياري به همراه آموزش هاي کاربردي (زليخـايي سـيار و همکـاران ، ١٣٩٨) نقش اساسي در مديريت منابع آب دارد.