خلاصة:
بررسی رابطۀ اسلام و حقوق بشر در منظومۀ معرفتی انسان، جزو عمده‌ترین ماجراهای فکری است. یکی از ساحت‌های ناظر بر این اندیشه‌ورزی، تحلیل ابعاد نسبت‌سنجی این دو از جانب فلاسفة علم و دین‌پژوهان است. در کشورهای اسلامی از جمله ایران، تناسب‌سنجی میان حقوق بشر و اسلام و اصول و احکام دین، از تراثی رصین برخوردار است که این نسبت‌سنجی در درون چارچوب‌های کلی نظیر نسبت شرع و قانون، رابطۀ عقل و دین و یا نسبت سنت و تجدد مطرح شده است. بررسی آثار برجای‌مانده از پیشگامانِ نظریه‌پردازی، نشان می‌دهد رهیافت‌های گوناگونی که در این خصوص مطرح شده‌اند، اصولاً سعی دارند که به این دغدغه‌ها پاسخ دهند: که آیا اسلام و حقوق بشر به یک واقعیت نظر دارند؟ آیا اسلام و حقوق بشر، متعارض‌اند یا مکمل هم؟ ازاین‌رو پرسش اصلی نوشتار این است که چه رهیافت‌هایی در نسبت میان «حقوق بشر» و «اسلام» در آثار نظریه‌پردازان مشروطه قابل مشاهده است؟ تحقیق با روش توصیفی-تحلیلی و با بررسی سیر تکوین جایگاه بنیادهای حقوق بشر نظیر حریت، مساوات، عدالت، کرامت، در منظومة فکری اندیشوران عصر مشروطة ایرانی، به معرفی رهیافت‌های نسبت‌سنجی اسلام و حقوق بشر پرداخته است که اهم نتایج تحقیق آن است که رهیافت تعامل، در مقایسه با رویکردهای تداخل، تقابل و تباین از منطق استوارتری برخوردار است. قائلان رویکرد تعامل، اختلاف‌نظرها را می‌پذیرند، اما در عین حال اشتراکات را رد نمی‌کنند.
Examining the relationship between Islam and human rights in the human cognitive system is one of the most important intellectual adventures. One of the areas that observe this thinking is the analysis of the proportional dimensions of the two by philosophers of science and religion. In Islamic countries, including Iran, the proportionality between human rights and Islam and the principles and rules of religion. , it has a sober tradition that this proportionality has been proposed within general frameworks such as the ratio of Sharia and law, the ratio of reason and religion, or the ratio of tradition and modernity. Examining the remaining works of the pioneers of theorizing shows that the various approaches that have been proposed in this regard, basically try to answer these concerns: whether Islam and human rights are the same reality. Do you have an opinion? Are Islam and human rights contradictory or complementary? Therefore, the main question of the article is, what approaches can be seen in the relativity between "human rights" and "Islam" in the works of advanced theorists? The research with a descriptive--analytical method and by examining the evolution of human rights foundations such as freedom, equality, justice, dignity, in the intellectual system of Iranian pre-constitutional thinkers, has introduced the relativistic approaches of Islam and human rights. The most important result of the research is that the interaction approach has a more solid logic compared to the comparison, interference and confrontation approaches. Those who say the interaction approach accept differences of opinion, but at the same time do not reject commonalities.
(
, 
, 
)
