خلاصة:
بعضی از متون کلاسیک به مثابۀ اَبَرمتنها و متون مادر در شعر فارسی محسوب می شوند که کم و بیش در تمام یا اکثر ادوار ادبی سایۀ خود را بر سر دیگر متنها گستردهاند. شاهنامۀ حکیم ابوالقاسم فردوسی یکی از این ابرمتنهاست که نشانههای حضور آن در بسیاری از متون پس از خویش چه حماسی و چه غیرحماسی قابل ردیابی است. در روزگار معاصر نیز شاعران به مناسبتهای مختلف، از داستانها، شخصیتها، اسطورهها و دیگر ابعاد و جنبههای شاهنامه تأثیر پذیرفتهاند. سیمین بهبهانی یکی از شاعرانی است که با آگاهی نسبتاً خوبی که از شاهنامه و جهان داستانی آن دارد، توانسته است تعاملات بینامتنی گستردهای با شاهنامه ایجاد کند. در این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی در پی آن بودهایم تا زمینه های آشنایی و میزان بهرهگیری سیمین و کیفیت و چگونگی این بهرهگیریها از شاهنامه را تحلیل و بررسی کنیم. یافتههای این پژوهش نشان میدهد که سیمین بهبهانی به خاطر رشد و بالیدن در خانوادهای علمی و مطالعات شخصی، شناخت نسبتاً وسیعی از داستانها و شخصیتهای اثرگذار شاهنامه داشته و توانسته است در مواضع مختلف برای برانگیختن حس ایراندوستی مردم و نیز یادکرد شکوه پهلوانان و حوادث کهن از داستانهای شاهنامه بهره گیرد. پناه بردن به شاهنامه و قهرمانان آن در جستوجوی یافتن نجاتدهنده، استفاده از ابعاد تغزلی و نیز ترسیم فضای سیاسی- اجتماعی روزگار معاصر، عوامل دیگری است که سیمین را به سمت استفاده از داستانهای شاهنامه، سوق داده است.
Some classical texts are considered as supertexts and mother texts in Persian poetry, which more or less spread their shadow over other texts in all or most literary periods. Hakim Abulqasem Ferdowsi's Shahnameh is one of these hypertexts whose signs of its presence can be traced in many subsequent texts, both epic and non-epic. In modern times, poets have been influenced by stories, characters, myths and other aspects of Shahnameh on various occasions.Simin Behbahani is one of the poets who, with a relatively good knowledge of the Shahnameh and its fictional world, has been able to create extensive intertextual interactions with the Shahnameh. In this research, with analytical-descriptive method, we have sought to analyze and examine the fields of familiarity and the amount of use of Simin and the quality and manner of these uses of the Shahnameh. The findings of this research show that Simin Behbahani, due to growing up in a scientific family and personal studies, had a relatively broad knowledge of the stories and influential characters of the Shahnameh, and was able to use the stories of the Shahnameh in various positions to arouse people's sense of love for Iran and also to remember the heroes. Taking refuge in the Shahnameh and its heroes in search of a savior, using lyrical dimensions and drawing the political-social atmosphere of the contemporary era are other factors that have led Simin to use the mythological stories of the Shahnameh.
ملخص الجهاز:
(علمی پژوهشی) پژوهشنامۀ ادب حماسی، سال نوزدهم ، شمارة اول ، پیاپی ٣٥، بهار و تابستان ١٤٠٢، صص ٢٦٩-٢٣١ زمینه ها و نشانه های آشنایی سیمین بهبهانی با شاهنامۀ فردوسی و چگونگی تأثیرپذیری از آن قدرت الله ضرونی 1 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانش گاه شهید چمران اهواز، اهواز، ایران تاریخ دریافت : ١٤٠١/٥/٩ تاریخ پذیرش : ١٤٠١/٧/١٨ چکیده بعضی از متون کلاسیک به مثابۀَ اَبرمتن ها و متون مادر در شعر فارسی محسوب میشوند که کم و بیش در تمام یا اکثر ادوار ادبی سایۀ خود را بر سر دیگر متن ها گسترده اند.
یافته های این پژوهش نشان میدهد که سیمین بهبهانی به خاطر رشد و بالیدن در خانواده ای علمی و مطالعات شخصی، شناخت نسبتاً وسیعی از داستان ها و شخصیت های اثرگذار شاهنامه داشته و توانسته است در مواضع مختلف برای برانگیختن حس ایران دوستی مردم و نیز یادکرد شکوه پهلوانان و حوادث کهن از داستان های شاهنامه بهره گیرد.
فاطمه مدرسی و رقیه کاظم زاده در مقالۀ «انواع تلمیح در غزل های حسین منزوی و سیمین بهبهانی» (١٣٨٩)، به بررسی تلمیحات مرکزی، قرآنی، دینی، اساطیری، و تاریخی در غزل های این دو شاعر پرداخته اند؛ اما چون زمینۀ بحث آن ها گسترده بوده است به تلمیحات شاهنامه ای در شعر سیمین جز در یکی دو بیت اشاره نکرده اند.
خود سیمین هم در مصاحبه ها و گفت وگوهایش بارها بر این نکته تأکید کرده است ؛ اما از مجموعۀ رستاخیز به بعد شاهد تحولی نسبتاً عمیق در افکار و روحیات شاعر هستیم ، این تحول هم منجر به نوآوریهای فرمی و محتوایی شده و هم پشت وانۀ فرهنگی شعر او را تقویت کرده که یکی از جنبه های آن استفادة وی از عناصر حماسی شاهنامه است .