برنامه ریزی شهری براساس الگوهای رفتاری متناسب با آسایش اقلیمی (مطالعه موردی: مناطق ده، یازده و دوازده تهران) مقالة

پیشینه و هدف: پژوهش حاضر، ضمن بررسی الگوی توزیع فضایی جزایر گرمایی تهران در بستر ویژگی‌های اجتماعی (رفتاری) این شهر، به برنامه‌ریزی و توسعه شهری بر اساس تاثیر الگوهای‌رفتاری جهت افزایش آسایش‌اقلیمی نیز می‌پردازد. در این پژوهش، با بررسی محله‌های مناطق ده و یازده و دوازده تهران (محله‌های منتخب حاصل از همپوشانی نقشه‌های GIS کیفیت شهری با تصاویر ماهواره‌ای گرمایش شهری)، شامل محله‌های مرتضوی و سلیمانی در منطقه ده، محله‌های جمهوری و عباسی در منطقه یازده و محله‌های هرندی و تختی در منطقه دوازده هستند، به یافتن رابطه تحلیلی پیوستگی و همبستگی میان الگوی توزیع جزایر گرمایی و الگوهای‌رفتاری شهروندان در محله‌های مذکور با تحلیل استنباطی پرداخته شده است. مواد و روش ها: پژوهش حاضر جهت ارائه راهکارهای برنامه‌ریزی شهری بر اساس الگوهای‌رفتاری متناسب با آسایش‌اقلیمی در شهر تهران، به الگوهای غالب رفتاری ساکنین و مراجعه‌کنندگان در بافت های شهری پرداخته است و با بسط این تحلیل‌ها در رابطه پیوستگی و همبستگی میان الگوی توزیع جزایر گرمایی و الگوهای‌رفتاری شهروندان در محله‌های مذکور به تحلیل استنباطی (SPSS) واریانس انوا و ضریب همبستگی اسپیرمن، راهکارهای شهرسازانه‌ای به‌صورت مدل منسجم شهری حاصل از این تحلیل‌ها ارائه می‌دهد. روش پژوهش حاضر توصیفی - تحلیلی است و برای گردآوری داده‌ها، هر دو شیوه اسنادی و میدانی به‌کاررفته است. در روش اسنادی بیشتر از کتب علمی و نشریه‌های علمی- پژوهشی، استفاده‌شده است. نقشه‌های GIS اولیه تراکم جمعیت، قیمت مسکن و کیفیت زندگی برگرفته از سامانه ملی داده‌های کاربردی با تصاویر ماهواره‌ای که از ماهواره‌های لندست ۸ و مادیس تهیه‌شده در تاریخ‌های شهریورماه و بهمن‌ماه ۱۳۹۴ توسط خود نگارنده، مورد همپوشانی قرار گرفته تا مناطقی از تهران که عامل به وجود آمدن جزایر گرمایی در آنها، ناشی از کمبود کیفیت شهری در تهران است، مشخص شود. چراکه ازجمله روش‌های نوین محاسبه جزیره حرارتی شهری و نقش کاربری‌های مختلف، استفاده از علم سنجش‌ازدور و تصاویر ماهواره‌ای است. در ادامه جهت دستیابی به الگوهای غالب رفتاری ساکنین و مراجعه‌کنندگان در بافت‌های شهری محله های مذکور، ازجمله (زمان حضور، دلایل حضور، تناوب حضور و میزان تراکم جمعیت) با روش میدانی و توزیع پرسشنامه به ارزیابی ذهنی و ادراکی افراد در محیط و تحلیل توصیفی آن پرداخته می‌شود. حین انجام مطالعات میدانی، تحلیل کیفی بر اساس مشاهدات رفتاری و معنایی نیز صورت گرفته است. جهت یافتن رابطه تحلیلی پیوستگی و همبستگی میان الگوی توزیع جزایر گرمایی و الگوهای‌رفتاری شهروندان تحلیل استنباطی انجام شده است. یافته ها و بحث: حضور پذیری در محله‌های متفاوت، نمودهای متفاوتی دارد. با ایجاد دعوت‌کنندگی در سایر فضاهای فعالیتی با تقویت فعالیت‌های با سرریز فعالیتی، تعریف فضاهای مکث و حرکت در فضای خیابان‌های اصلی در حاشیه و داخل بافت محله، کنترل ورود و خروج وسایل نقلیه به محله با تعریف ورودی برای خیابان‌های اصلی و غیره، آسایش اقلیمی محله‌ بیشتر خواهد شد. همچنین، توجه به ساعات کم ترافیک هر محله و مدیریت عوامل جزایر گرمایی مانند عبور و مرور جهت انبارداری و حمل کالا و ... در این ساعات است. در نهایت با بسط تحلیل‌هایی که در این پژوهش انجام گرفته است، در نظام شهری راهکارهای شهرسازانه‌ای جهت رفع معضل جزایر گرمایی با الگوهای رفتاری انجام خواهد پذیرفت.نتیجه گیری: محله های مورد مطالعه، به دلیل وجود کاربری‌های مختلط و تداخلات ترافیکی، نابسامانی مدیریت و غیره، آسایش اقلیمی خود را ازدست‌داده و تبدیل به جزایر گرمایی شدند. فعالیت‌های موجود در این محله‌ها، به لحاظ معنایی در سطح شهر شناخته‌شده‌اند ولی فاقد قواعد اجرایی مناسب، می‌باشند. بنابراین این قسمت‌ها پتانسیل لازم برای تبیین و ارائه الگوهای‌رفتاری جهت کاهش اثرات جزایر گرمایی را دارند. جهت تبیین و ارائه اصولی کاهش اثرات جزایر گرمایی و افزایش میزان رضایت عمومی، کنترل حضور پذیری در محله‌ها، و توجه به ساعات کم ترافیک هر محله و مدیریت آن، از مهم ترین عوامل کاهش جزایر گرمایی با الگوهای رفتاری هستند.

Background and purpose:The present research, while investigating the spatial distribution pattern of Tehran's thermal islands in the context of social (behavioral) characteristics of this city, also deals with urban planning and development based on the effect of behavioral patterns to increase climate comfort. In this research, by examining the neighborhoods of ten, eleven and twelve districts of Tehran (selected neighborhoods resulting from overlapping urban quality GIS maps with satellite images of urban heating), including Mortazavi and Soleimani neighborhoods in ten district, Jumhori and Abbasi neighborhoods in eleven district and Harandi and Takhti neighborhoods are in Dozadhe region, finding the analytical relationship of continuity and correlation between the pattern of distribution of heat islands and the behavior patterns of citizens in the mentioned neighborhoods has been done with inferential analysis.Materials and Methods:In order to provide urban planning solutions based on behavioral patterns appropriate to climatic comfort in the city of Tehran, the present research has addressed the dominant behavioral patterns of residents and visitors in urban contexts, and by expanding these analyzes on the connection and correlation between the distribution pattern of heat islands and the behavioral patterns of citizens in the neighborhoods According to the inferential analysis (SPSS) of ANOVA variance and Spearman's correlation coefficient, it provides urban planning solutions in the form of a coherent urban model resulting from these analyses. The present research method is descriptive-analytical and both documentary and field methods are used to collect data. In the documentary method, more scientific books and scientific-research publications have been used. The present research method is descriptive-analytical and both documentary and field methods are used to collect data. In the documentary method, more scientific books and scientific-research publications have been used. Basic GIS maps of population density, housing prices and quality of life taken from the National System of Applied Data are overlaid with satellite images from Landsat 8 and Madis satellites prepared in September and February 2014 by the author, up to the areas of Tehran that are responsible for the existence The arrival of heat islands in them is caused by the lack of urban quality in Tehran. Why so among the new methods of calculating the urban heat island and the role of different uses is the use of remote sensing and satellite images. In order to obtain the predominant behavioral patterns of residents and visitors in the urban contexts of the mentioned neighborhoods, including (time of presence, reasons for presence, frequency of presence and population density) with the field method and distribution of questionnaires to the subjective and perceptual evaluation of people in the environment and Its descriptive analysis is discussed. While conducting field studies, qualitative analysis was also done based on behavioral and semantic observations. In order to find the analytical relationship of continuity and correlation between the distribution pattern of heat islands and the behavioral patterns of citizens, an inferential analysis has been performed. Findings and DiscussionPresence in different neighborhoods has different manifestations. By creating invitingness in other activity spaces by strengthening activities with activity overflow, defining pause and movement spaces in the space of the main streets on the edge and within the context of the neighborhood, controlling the entry and exit of vehicles to the neighborhood by defining the entrance for the main streets, etc. during these hours. Finally, by expanding the analyzes that have been done in this research, urban planning solutions will be implemented in the urban system to solve the problem of heat islands with behavioral patterns. ConclusionThe neighborhoods under study lost their climatic comfort and became heat islands due to the presence of mixed uses and traffic interference, management disorder, etc. The activities in these neighborhoods are known at the city level in terms of meaning, but they lack proper implementation rules. Therefore, these parts have the necessary potential to explain and provide behavioral patterns to reduce the effects of heat islands. In order to explain and present the principles of reducing the effects of heat islands and increasing the level of public satisfaction, controlling attendance in neighborhoods, and paying attention to the low traffic hours of each neighborhood and its management are among the most important factors in reducing heat islands with behavioral patterns.

با همپوشاني نقشه هاي جي آي اس قيمت مسکن ، تراکم جمعيت ، کيفيت زندگي و معضلات و آسيب هاي اجتماعي، با عکس هاي هوايي حاصل از پژوهش قبلي که محل دقيق جزاير گرمايي تهران را تشخيص داده است ، اين نتيجه حاصل شد که محله هاي مرتضوي و سليماني در منطقه ده ، عباسي و جمهوري در منطقه يازده و تختي و هرندي در منطقه دوازده شهر تهران ، در مرکز شهر و در داخل جزاير اقليمي پرخطر شهر، واقع شده اند. (عبدي و همکاران ، ١٤٠٠) در ادامه جهت دستيابي به الگوهاي غالب رفتاري ساکنين و مراجعه کنندگان در بافت هاي شهري محله هاي مرتضوي و سليماني در منطقه ده ، محله هاي جمهوري و عباسي در منطقه يازده و محله هاي هرندي و تختي در منطقه دوازده تهران از جمله (زمان ، دلايل و تناوب حضور و ميزان تراکم جمعيت ) با روش ميداني و توزيع پرسشنامه به ارزيابي ذهني و ادراکي افراد در محيط و تحليل توصيفي آن پرداخته شد. در ادامه براي تعيين الگوهاي غالب رفتاري ساکنين و مراجعه کنندگان در بافت هاي شهري محله هاي مرتضوي و سليماني در منطقه ده ، محله هاي جمهوري و عباسي در منطقه يازده و محله هاي هرندي و تختي در منطقه دوازده تهران از جمله (زمان ، دلايل و تناوب حضور و ميزان تراکم جمعيت ) با روش ميداني و توزيع پرسشنامه به ارزيابي ذهني و ادراکي افراد در محيط و تحليل توصيفي آن پرداخته شد.