بازنمایی زنان در بایاتی‌های آذربایجان مقالة

ادبیّات شفاهی، برخلاف ادبیّات رسمی، نمایانگر فرهنگ اجتماعی مردم یک سرزمین است، اما سهم زنان به عنوان آفرینندگان ادبی و شناخت هویّت ایشان بر اساس سروده‌هایشان کمتر مورد توجّه قرار گرفته است. هدف این پژوهش بازنمایی زنان در بایاتی‌های آذربایجان است. رهیافت نظری تحقیق منطبق با نظریه‌های بازنمایی است. روش پژوهش تحلیل محتوای کیفی است. جامعۀ آماری پژوهش 4567 بایاتی است که در دو مجموعۀ «اصیل بایاتی‌لار» و «بایاتی‌لار» گردآوری شده است. در بسیاری از این بایاتی‌ها وجود نشانه‌های زبانی دلالت بر مرد بودن یا زن بودن سراینده دارد که نگاه زنان به هویّت خودشان را در نظام اجتماعی مردم آذربایجان نمایان می‌سازد. بر اساس محتوای آثار نقش زنان در انتخاب همسر، در جایگاه مادری، در جایگاه خواهری و دختری، در ادارۀ امور خانه، وابسته در امور مالی و به عنوان ابزار کامجویی بازنمایی شده است. بر اساس این سروده‌ها در نظام اجتماعی مردم آذربایجان، زنان جایگاه پایین‌تری نسبت به مردان دارند. در بایاتی‌های سرودۀ زنان، صدای اعتراض ایشان به مسائل اجتماعی و فرهنگی چون ازدواج اجباری، به گوش می‌رسد. در مقابل، وجود ازدواج ربایشی نشان‌دهندۀ جایگاه عشق در نگاه مردان و زنان آذربایجان است. به طور کلی تصویر ارائه شده از زنان در بایاتی‌ها تصویر مثبتی است و برچسب‌های کلیشه‌ای منفی رایج در سایر فرهنگ‌ها در این نوع ادبی مشاهده نشد اما به طور کلی در بایاتی‌ها زنان هویّتی وابسته به مردان دارند.