خلاصة:
امروزه ریسکهای متعددی ازجمله ریسکهای اقتصادی، مالی و سیاسی اقتصاد کشورها را تهدید میکند. کشورها در مقابل تلاش میکنند پیامدهای منفی ناشی از آن را مدیریت کرده و تأثیر آن در اقتصاد خنثی یا حداقل شود. بررسی وضعیت کشورها نشان میدهد که بیشتر کشورهای توسعهنیافته و در حال توسعه و بهخصوص کشورهایی که غنی از منابع طبیعی (رانت منابع) هستند به علت وابستگی بالا به درآمدهای نفتی، شدیداً تحت تأثیر این شوکهای داخلی و خارجی (نفرین منابع) قرار گرفتهاند؛ اما در مقابل کشورهای توسعهیافته با بهکارگیری سیاستهای مناسب آسیب کمتری را متحمل شدهاند. هدف این پژوهش ساخت و معرفی شاخص ترکیبی آسیبپذیری نفرین منابع و سپس بررسی تأثیر هریک از ریسکهای اقتصادی، مالی و سیاسی بر شاخص آسیبپذیری نفرین منابع است. لذا با استفاده از جدیدترین دادههای موجود، رویکرد اقتصادسنجی دادههای تابلویی برای 14 کشورهای منتخب منطقه منا (خاورمیانه و شمال آفریقا) طی سالهای 2005 الی 2018 انجام شد. آنچه در نتایج برآورد مشاهده شد حاکی از وجود رابطة معکوس و معنیدار بین متغیرهای ریسکی بر متغیر وابسته (شاخص آسیبپذیری نفرین منابع) بوده که در جهت تأیید فرضیههای تحقیق است.
Today, many risks, including economic, financial, and political ones, threaten the economies of countries. On the other hand, governments try to manage the negative consequences and neutralize or minimize their impact on the economy. A review of the situation shows that most underdeveloped and developing countries, especially those rich in natural resources (resource rents), have been severely affected by these internal and external shocks (resource curse) due to their high dependence on oil revenues; in contrast, developed countries have suffered less by adopting appropriate policies. The purpose of this study is to construct and introduce a composite resource curse vulnerability index and then investigate the impact of each of the economic, financial, and political risks on the resource curse vulnerability index. Therefore, using the latest available data, the econometric approach of panel data was performed for 14 selected countries in the Mena region from 2005 to 2018. Results indicate an inverse and significant relationship between independent variable risks on the dependent variable (resource curse vulnerability index), which confirms the research hypotheses.
ملخص الجهاز:
بررسي وضعيت کشورها نشان ميدهد که بيشتر کشورهاي توسعه نيافته و در حال توسعه و به خصوص کشورهايي که غني از منابع طبيعي (رانت منابع ) هستند به علت وابستگي بالا به درآمدهاي نفتي، شديدا تحت تأثير اين شوکهاي داخلي و خارجي (نفرين منابع ) قرار گرفته اند؛ اما در مقابل کشورهاي توسعه يافته با به کارگيري سياست هاي مناسب آسيب کمتري را متحمل شده اند.
اين رويکرد و همچنين تلفيق ديدگاه هاي مختلف از ادبيات جنبه جديدي را نشان ميدهد که يکي از اهداف اصلي از تحقيق حاضر ساخت يک شاخص ترکيبي براي اندازه گيري آسيب پذيري نفرين منابع است که در اين مطالعه به کليات آن و تشريح بيان مسئله ، ضرورت ، اهداف ، فرضيات ، روش شناسي، کاربرد و نوآوري پژوهش اشاره ميشود.
در پژوهش حاضر ابتدا شاخص ترکيبي آسيب پذيري نفرين منابع (به عنوان متغير وابسته ) براي کشورهاي منطقه خاورميانه و شمال آفريقا طي بازه زماني ٢٠٠٥ الي ٢٠١٨ محاسبه ميشود؛ آن گاه به بررسي آثار هريک از ريسک هاي اقتصادي، مالي و سياسي (متغيرهاي مستقل ) بر روي اين شاخص پرداخته ميشود.
با توجه به اينکه يکي از اهداف پژوهش حاضر، ساخت شاخص ترکيبي آسيب پذيري نفرين منابع است لذا با توجه به مباني نظري ابتدا اين ٩ مؤلفه شناسايي و سپس جهت بيبعدسازي و مقايسه مقادير، داده ها به کمک روابط تجربي و نرم افزار SPSS نسخه ١٦ استاندارد شده ، سپس با توجه به شرايط مرزي به کمک نرم افزار Stata نسخه ١٤ و نرم افزار EViews نسخه ١٠ برآورد مدل انجام ميشود.