خلاصة:
مسئله معنویت، مسئلهای نوپدید نیست، بلکه به عنوان دغدغه همیشگی در دورهها و مکانهای مختلف –و البته تحت عناوین مختلف- مورد توجه بوده است. سفر به دورههای مختلف فلسفۀ اسلامی، با همراه داشتن توشۀ پرسشهای معاصر، به ما اجازه میدهد که نظام مسائل این حوزه را در فلسفۀ اسلامی رهگیری کرده و این سنت را به سخن درآوریم. این کار که تلاشی توأمان –توجه به حوزۀ معنویت و توجه به سنت فلسفۀ اسلامی- را خواستار است نیازمند دستورالعملهای روشی برای بهبود نتیجه است. آگاهی از حوزۀ مباحث معنویت و مطالعۀ میانرشتهای/ چند رشتهای مهمترین دستورالعمل روشی در بخش اول است؛ زیرا داشتن پرسشهای طبقهبندیشده امری ضروری برای ایجاد هر نوع گفتگوی ثمربخش است. کلگرایی که سبب یکسانپنداری مکاتب فلسفی در سنت اسلامی میشود، نگاه موضعی که درهمتنیدگی فلسفه با تفسیر، کلام و عرفان را مورد غفلت قرار میدهد، و شباهتگرایی لفظی که ارتباط دورۀ جدید با قدیم را تنها از مسیر کلماتِ مشابه پیگیری میکند، مهمترین مواردی هستند که پرهیز از آنها در بخش دوم (توجه به سنت فلسفه اسلامی) ضروری است. توجه به تضمین چند مسئلۀ معاصر در یک مسئلۀ سنتی، پخشبودگیِ یک مسئلۀ جدید در چند مسئلۀ سنتی، تطور تاریخی مسائل، و ظرفیت بالای استعارههای موجود در فلسفۀ اسلامی -از جمله، استعارههای «پرنده»، «نور»، و «آینه»- برای مفهومسازی و استخراج گزارههای مرتبط با حوزۀ معنویت، از جمله اموری است که توجه به آنها ضرورت دارد.
Spirituality is not a new issue, but it is an all-time concern in different periods and places and under various titles. By traveling to different periods of Islamic philosophy, accompanied by contemporary questions, we can understand the systematic issues of spirituality in Islamic philosophy. This work, which demands a joint effort of paying attention to (1) the field of modern spirituality and (2) the tradition of Islamic philosophy, requires methodological instructions to improve the survey. Since having classified questions is essential to create any fruitful dialogue, knowing the field of spirituality and having interdisciplinary/ multidisciplinary study are the most significant methodological guidelines in the first part. In the second part, three noteworthy things must be avoided: Universalism, which ignores the differences between philosophical schools in the Is