خلاصة:
جهان اسلام، امروزه با چالش های گوناگونی رو به روست، بنابراین ضروریست که برای غلبه بر این چالش ها زمینه‌های تقریب مذاهب اسلامی را هموار سازیم.بی تردید هیچ مسلمان فهمیده‌ای نیست که نداند یکی از عوامل حرمت و بزرگی اسلام، تقریب مذاهب مختلف اسلامی با وجود اختلافات است. به هر میزان این همگرایی در میان فرقه‌های اسلامی اعم از شیعه و سنی پررنگ‌تر شود، به همان اندازه نیز فرصت های بیشتری برای قدرت نمایی امت اسلامی در برابر زیاده‌خواهی دنیای زر و زورآماده خواهد شد.اما آنچه که مایه نگرانی است، شعله‌ور شدن دشمنی و کینه‌توزی در میان مذاهب و فرق مختلف اسلامی است. در حقیقت اختلاف در مسائل فقهی و بعضی مسائل غیراساسی که نتیجه طبیعی اجتهاد و تفکر آزاد است، در ذات خود خطرناک نیست و مقصود از تقریب مذاهب هم از بین بردن اصل اختلاف نیست، بلکه مهم‌ترین هدف این است که این اختلاف موجب دشمنی نگردد و دوری و مشاجره جای خود را به برادری و نزدیکی دهد. احادیث، کتب و گفتار و کردار امام رضا (ع) نشان‌دهنده آن است که ایشان درطول حیات متبرک خود تلاشی دوچندان در خصوص همگرایی ادیان از خویشتن نشان داده‌اند.فرضیه این نوشتار موثر بودن آموزه های امام رضا (ع) در وحدت ، همگرایی مذاهب براساس قرآن ، احادیث، روایات و مناظرات آن حضرت می باشد.در این نوشتار که به شیوه توصیفی و تحلیلی بنا شده است در وهله اول به‌صورت فیش و یادداشت‌ها ازمنابع ومآخذ گوناگون نگاشته وسپس موضوع‌بندی و فهرست‌بندی آخرالامر به تجزیه و تحلیل مطالب پرداخته است.
The Islamic World is facing a variety of challenges nowadays. It is therefore necessary to pave the path for making the Islamic branches closer together in order to overcome the challenges. There is no doubt that all faithful Muslims know that one of the reasons of the greatness of Islam is the closeness and unification of Islamic religions despite the differences and disputes. The stronger this unification among Islamic branches including Shias and Sunnis get, there will be more chances and opportunities prepared for the Islamic world to face their enemies. But what is worrying is the ignition of adversaries, hostilities and spiting among different branches and cults of Islam. Actually the disputes in religious jurisprudence and some of the nonfundamental issues which are the natural result of free thought and the practice of religious jurisprudence are not innately dangerous and the goal of religious unification is not diminishing and destroying the differences themselves but its most important goal is not to let these differences cause adversaries and let brotherhood and closeness replace disputes and separation. The sayings, books and behavior of Imam Reza(AS) show that during his fruitful life he carried out serious efforts to unite the religions. The theory of this research is the effectiveness of Imam Reza’s teachings in religious unification according to holy Quran, sayings and his debates. This descriptive analytical research starts first by notetaking from different sources, then categorizing them and at last analyzing them.
ملخص الجهاز:
امام رضا (ع ) از جمله اين امامان گرامي است که با بررسي سيره زندگي ايشان پي ميبريم نگرش و روش ايشان به جد و تقريبي «همگرا» بوده است که با بيان اخوت ايماني و گفتگوي سازنده ، تأکيد بر مشارکت پيروان اهل بيت در مراسم و مناسک عبادي و اجتماعي ديگر هم کيشان ، سفارش به برقراري روابط اخلاقي و عاطفي با آنها، و ترويج خردورزي و آزادانديشي، و يا صنايت از يکپارچگي ديني- حاکميتي در جامعه اسلامي، درصدد تأمين تقريب و هم گرايي در ميان امت اسلام برآمده است ( بي آزار شيرازي، عبدالکريم ،١٣٨٧،٦٤).
حضور امام رضا(ع ) در خراسان و برگزاري جلسات مناظره و بحث هايي که با حضور عالمان و عموم جامعه برگزار مي شد، مقام علمي ايشان را به مردم آن منطقه و فقهاي مناطق ديگري که به مرو مي آمدند، شناساند و امام در مدت حضور خود توانست بسياري از مباحث عقلي و فلسفي را سر و سامان بخشد و سياست فرهنگ اسلامي را در جهت تقريب مذاهب و همدلي اديان در وحدت اجتماعي بنيان نهد.
(بيانات حضرت آيت الله العظمي مکارم شيرازي، ١٣٩٧/١١/٤) برخي از مباحثات گفتمان ديني امام رضا(ع ) که در منابع روايي از آن ها يادشده است عبارت اند از: ١- مناظره با جاثليق (لقب علماي بزرگ نصارا) ٢- مناظره با رأس الجالوت (لقب دانشمندان و بزرگان ملت يهود) ٣- مناظره با هربز اکبر (لقب مخصوص بزرگ زرتشتيان ) ٤- مناظره با عمران صابي ٥- مناظره با سليمان مروزي، معروف ترين عالم علم کلام در خطه خراسان در عصر مأمون ٦- مناظره با علي بن محمد جهم (ناصبي و دشمن اهل البيت ) ٧- مناظره با ارباب مذاهب مختلف در بصره .
(
, 
, 
)
