خلاصة:
در گسترۀ شعر و ادبی فارسی و عربی دو شخصیت برجسته حضور دارند که از آرایههای ادبی متنوع جهت بازنمایی دیدگاههای خود استفاده کردهاند. سعدی و متنبی را باید از شاخصترین چهرهها در این زمینه دانست. در اشعار این دو، آرایۀ تضاد و طباق در کنار دیگر آرایهها نمودی ویژه دارد. به طوری که بارها در ابیات گوناگون مصداقهای آن به کار گرفته شده است. سعدی و متنبّی از استخدام این آرایه و کاربست آن در اشعار خود، اهدافی را پیگیری میکردند که بررسی آن، مسألۀ اصلی تحقیق حاضر است. سؤال اصلی پژوهش آن است که چه وجه یا وجوه اشتراک و افتراق بین کارکردهای آرایۀ مذکور در بوستان سعدی و دیوان متنبّی وجود دارد؟ یافتههای تحقیق حاضر که با استناد به منابع کتابخانهای و روش توصیفی- تحلیلی انجام شده است، نشان میدهد که رویکرد شاعران نسبت به این آرایه، بیشتر حول محور مسائل انسانساز میگردد. بر این اساس، اصلیترین کارکردها در آثار مذکور این دو شاعر عبارت است از: کارکردهای تعلیمی و اندرزی، کارکردهای انتقادی، کارکردهای غنایی و عاشقانه.
In the field of Persian and Arabic poetry and literature, there are two prominent personalities who have used various literary arrays to represent their views. Saadi and Motenabbi should be considered as the most prominent figures in this field. In the poems of these two, the array of contrast and plate has a special appearance along with other arrays. So that its examples have been used many times in various verses. By employing this array and using it in their poems, Saadi and Motenabbi were pursuing goals, the investigation of which is the main issue of the present research. The main question of the research is that what aspect or aspects of commonality and difference exist between the functions of the mentioned array in Bostan of Saadi and Divan Motenabbi? The findings of the present research, which was done with reference to library sources and descriptive-analytical method, show that the approach of poets towards this array is more centered around humanizing issues. Based on this, the main functions in the mentioned works of these two poets are: "educational and instructive functions"; "aesthetic and literary functions"; "critical functions"; "Lyric and romantic functions".
ملخص الجهاز:
سؤال اصلي پژوهش آن است که چه وجه يا وجوه اشتراک و افتراق بين کارکردهاي آرايۀ مذکور در بوستان سعدي و ديوان متنبي وجود دارد؟ يافته هاي تحقيق حاضر که با استناد به منابع کتابخانه اي و روش توصيفي- تحليلي انجام شده است ، نشان ميدهد که رويکرد شاعران نسبت به اين آرايه ، بيشتر حول محور مسائل انسان ساز ميگردد.
بيان مسأله در گسترة شعر و ادب فارسي و عربي شاعران بسياري وجود دارند که از قابليت هاي مرتبط با تضاد و طباق جهت بازنمايي انديشه ها و قدرت شاعرانگي خود استفاده کرده اند که در اين بين ، ميتوان به سعدي شيرازي و متنبي اشاره کرد.
سعدي و متنبي از جمله اديبان برجسته اي هستند که لفظ و معنا را مورد توجه قرار داده و با بهره گيري از ظرفيت هاي ادبي خود، مجموعه اي منسجم و طبقه بنديشده از مفاهيم و معاني متنوع را با مخاطبان خود به اشتراک گذاشته اند.
با اين حال ، در چند تحقيق به ابعادي از تضاد و طباق در آثار شاعران نامبرده پرداخته شده است : رضوانيان (١٣٨٨) در مقالۀ خود با عنوان «خوانش گلستان سعدي بر اساس نظريۀ تقابل هاي دوگانه » به اين نتيجه رسيده است که اين تقابل ها در اثر مذکور، کارکردي زيباييشناسيک و فلسفي دارد.
نتيجه گيري در اين پژوهش کارکردهاي اصلي آرايۀ تضاد و طباق در ديوان متنبي و بوستان سعدي بررسي و مقايسه شده است .