خلاصة:
یکی از مهمترین مسائلی که ذهن بشر را به خود مشغول کرده مساله شناخت خداوند متعال و صفات او است. در این میان رابطه خداوند با مخلوقات، یکی از چالشهای مهم علوم عقلی بوده و حکما، متکلمان و عرفا در رابطه با آن اظهار نظر کردهاند. پیروان حکمت متعالیه «تشکیک در وجود» را پذیرفته و عرفا «وحدت وجود» را مطرح کردهاند. در این نوشتار تلاش میشود با روش تحقیقی- توصیفی و کتابخانهای پاسخ به این سوال از منظر روایات بررسی شود. آنان در رابطه با ذات حق فرمودهاند: «خداوند داخل در اشیا است، نه به صورت ممزوج شدن؛ و خارج از آنان است، نه به صورت مباینت و جدایی.» لذا در ابتدای امر تحلیل شارحان حدیث را نقل کرده سپس نتیجه گرفتهایم که این سخن دو معنای ثبوتی و سلبی دارد، معنای ثبوتی آن قابل درک نیست مگر با شهود، و معنای سلبی به معنای نفی جسمانیت از خداوند متعال و احاطه علمی و سیطره وجودی بر تمام موجودات است.