خلاصة:
خمس بهعنوان یکی از منابع تامین بخشی از نیازهای جامعه، نیاز به متولی دارد که باید مشخص شود تا بهعنوان یک سرمایهی کلان، کارآمدی بیشتری در جهت بهبود وضعیت اقتصادی و اجتماعی جامعه داشته باشد. این تحقیق با ابزار کتابخانهای و با روش توصیف و تحلیل محتوا، با تمرکز بر آیه خمس، روایات مربوط به متولی خمس و همچنین نظر مشهور فقهاء و با هدف تعیین متولی خمس در عصر حضور و غیبت امام معصوم نوشته شده است. برای رسیدن به این هدف، ابتدا به رفع ابهام موجود در کلام مشهور در رابطه با سهم اصناف مذکور در آیه (ایتام، مساکین و ابن السبیل) پرداخته و ثابت کرده که تمام خمس، متعلق به امام بوده و اصناف یکی از موارد مصرف خمس بودهاند و کسی غیر از امام، ولایتی بر خمس نداشته است؛ و در ادامه با بیان جهت تعلق خمس به امام معصوم و ذکر ادله آن و همچنین با توجهدادن به تفاوت بین ولی فقیه و مرجع تقلید، ثابت کرده که با وجود ولی فقیه حاکم بر امور جامعه، فقهای دیگر نمیتوانند بهصورت مستقل، عهدهدار ولایت خمس باشند.
الخمس احد مصادر توفیر جزء من احتیاجات المجتمع ویحتاج الی ولی یجب تحدیده حتی یکون راس مال کبیر اکثر کفايه لتحسین الوضع الاقتصادی والاجتماعی للمجتمع. هذا التحقیق بالنهج المکتبی وطریقه وصف المحتوی وتحلیله ارتکز علی ایه الخمس والروایات المتعلقه بالولی للخمس، بالاضافه الی اراء الفقهاءء المشهورین، بهدف تحدید الولی الخمس فی عصری حضور الامام معصوم وغیابه. ولتحقیق هذا الهدف قام اولا بمعالجه الغموض فی الکلمه المشهوره بخصوص حصه الطوايف المذکوره فی الایه (الیتامی والفقراء وابن السبیل) واثبت ان الخمس کله للامام. و کانت الطوايف احد استخدامات الخمس ولم یکن لاحد للخمس ولایه الا الامام؛ وکذلک ببیان ان الخمس للامام المعصوم وذکر ادلته، وکذلک بالانتباه الی الفرق بین الولی الفقیه ومرجع التقلید، اثبت انه مع وجود الولی الشرعی الذی یحکم شوون المجتمع لا یمکن للفقهاءء الاخرین ان یستقلوا بالخمس.
ملخص الجهاز:
برای رسیدن به این هدف، ابتدا به رفع ابهام موجود در کلام مشهور در رابطه با سهم اصناف مذکور در آیه (ایتام، مساکین و ابن السبیل) پرداخته و ثابت کرده که تمام خمس، متعلق به امام بوده و اصناف یکی از موارد مصرف خمس بودهاند و کسی غیر از امام، ولایتی بر خمس نداشته است؛ و در ادامه با بیان جهت تعلق خمس به امام معصوم و ذکر ادله آن و همچنین با توجهدادن به تفاوت بین ولی فقیه و مرجع تقلید، ثابت کرده که با وجود ولی فقیهِ حاکم بر امور جامعه، فقهای دیگر نمیتوانند بهصورت مستقل، عهدهدار ولایت خم > > واژگاord> ord>ord>خمس، امام، ولی فقیه (حاکم)، متولی خمس، دور مقدمه آیا اسلام در مورد اقتصاد و معیشت جامعه تدبیری اندیشیده و منابعی برای تأمین هزینههای جامعه در نظر گرفته و سازوکاری را برای مدیریت این منابع معیّن کرده است؟ وقتی برای رسیدن به پاسخ این پرسشها به منابع فقهی اسلام رجوع میشود، معلوم میشود که اسلام، برنامهها و راهکارهای مختلفی را مثل خمس، زکات، انفال، انفاق، خراج، نذر و...
در پاسخ این سؤال باید گفته شود: علاوهبر اینکه این تقسیم شامل تقسیم ولایت نمیشود؛ بلکه حتی دلالتی بر مالکیت و اختصاص نصف خمس بر اصناف نیز ندارد؛ بلکه اصناف فقط محل و مورد مصرف خمس هستند (کاشانی، بیتا، 1، 229) به همین دلیل، مشهور فقهاء با استناد به روایات اتفاق دارند؛ سهمی که برای اصناف نسبت داده شده توسط امام و با توجه به نیازمندی اصناف به آنها داده میشود نه اینکه بهطور مستقل و کامل در اختیار آنها قرار داده شود؛ چون دلیل انتساب خمس به اصناف، تحریم زکات برای آنها است.