زمان‌آگاهی بیدل دهلوی از منظر نقد مضمونی مقالة

مؤلف: خزانه دارلو، دکتر محمدعلی ؛ نیکویی، دکتر علیرضا ؛

زبان و ادب فارسی (دانشگاه تبریز) بهار و تابستان 1402 - شماره 247 التصنيف الف (Ministry of Science/ISC (‎23 صفحة - من 177 إلی 199 )

الکلمات المفتاحية: زمان بیدل دهلوی نقد مضمونی ژرژ پوله هانری برگسون Bidel Dehlavi Henri Bergson Theme criticism Georges Poulet time

fa en

خلاصة:

زمان در نقد مضمونی یکی از موضوعات اساسی است و از میان منتقدان این حوزه، ژرژ پوله بیش از همه به مؤلفه‌های زمان و مکان توجه دارد. محور اساسی نقد پوله کاوش و بررسی چگونگی ارتباط با دنیای بیرونی است که با تأکید بر مؤلفه‌های زمان و مکان صورت می‌گیرد. تأکید بیدل دهلوی به «زمان» و «صیرورت» و ابعاد معرفت‌شناسی آن چه در مثنوی‌ها و چه در غزلیات از مؤلفه‌های اصلی اندیشه‌ی اوست. بیدل در غزلیاتِ خود از طریق نمادها، تصاویر و استعارات، فضایی سوررئالیستی خلق می‌کند و برداشت متفاوت خود از زمان را که مطابق با جهان‌بینیِ عرفانی اوست ارائه می‌دهد. این پژوهش در پی آن است که ضمن ترسیم همبسته‌های مفهومی زمان و شبکه تصویری آن، مبانی فلسفی و عرفانی تلقی بیدل از زمان یعنی اندیشه وحدت وجود و حکمت هندی را نشان دهد. مقاله حاضر با روش توصیفی-تحلیلی به بررسی مفاهیم و تصاویر مرتبط با مقوله زمان در غزلیات بیدل دهلوی می‌پردازد و با رویکرد نقد مضمونی بر محوریت آرای پوله، ادراک بیدل از زمان حال، گذشته و آینده را در آیینه‌ی تصاویر تکرارشونده بررسی می‌کند. دست‌آورد این تحقیق، این است که بیدل بنا به آموزه‌های حِکمی ِهندی و عرفان اسلامی به مراقبه و مکاشفه و تأمل و شهود بسیار بها می‌دهد و بسامد بالایِ واژگانی همچون «لحظه، لمحه، دَم و آن»، و دیگر ترکیباتِ مشابه مانند «چشم بر هم زدن»، «طَرفه العین» و «کاغذِ آتش رسیده»، «برق و شرر»، «برگ کاه در مقابلِ آتش، گردش چشم، آهوی رمیده.....» نشان از توجه بیدل به مقوله زمان است.

ملخص الجهاز:

زمان آگاهي بيدل از منظر نقد مضموني گلرخ کياني ١ ، دکتر محمدعلي خزانه دارلو٢ ، دکتر عليرضا نيکويي ٣ دانشجوي دکتري زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه گيلان ، رشت ، ايران (نويسندة مسئول ) دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه گيلان ، رشت ، ايران دانشيار گروه زبان و ادبيات فارسي، دانشگاه گيلان ، رشت ، ايران اطلاعات مقاله : چکيده : زمان در نقد مضموني يکي از موضوعات اساسي است و از ميان منتقدان اين حوزه ، ژرژ پوله (١٩٠٢-١٩٩٩م ) بيش از همه به مؤلفه هاي زمان و مکان توجه دارد. بيدل چه در مثنويهايش که داستان هايي را به شيوة جريان سيلان ذهن و با پرش هاي پيدرپي زماني بيان ميکند و چه در غزليات که از طريق نمادها و تصاوير و استعارات فضايي سورئاليستي خلق ميکند، برداشت متفاوت خود از زمان که وراي زمانِ خطي و تقويمي و هم داستان با جهان بينيِ عرفاني اوست ارائه ميدهد. لازم به ذکر است پيش از برگسون و در ميان فلاسفۀ غربي زمان تا مدت ها بر اساس متافيزيک ارسطويي مطرح ميشد، تا اينکه آگوستين با طرح الهيات در فلسفه ، تعريف زمان را به عنوان يک کل متصل نقض ميکند و آن را در پرتو مسئلۀ «خلقت و قدم عالم » در نظر ميگيرد و ميگويد؛ هرچه هست در لحظۀ حال حضور دارد. در شعر بيدل ، در «يک دَم » آغاز و انجام ، ازل و ابد، امروز و ديروز و گذشته و آينده در هم ميريزد و رنگ ميبازد و اين همان زمانِ ذهني در فلسفۀ برگسون است که بر اساس آن زمان ميتواند برحسب عواطف دروني انسان کش بيابد يا کوتاه شود.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول