تحلیل تطور مقاییس قرائی مقالة

مؤلف: رجب زاده، شبنم ؛ مستفید، حمید رضا ؛ حاجی عبدالباقی، مریم ؛

مطالعات قرائت قرآن بهار و تابستان 1402 - شماره 20 ، ب (Ministry of Science/ISC (‎27 صفحة - من 10 إلی 36 )

الکلمات المفتاحية: ملاک‌ها و مقاییس قرائی‌‌‌ اجماع در قرائت‌‌‌ قیاس در قرائات‌‌‌ رسم المصحف‌‌‌ صحت سند‌‌‌ تواتر‌ : Quranic Criteria and Measures consensus in Quranic Reciting (Qira’at) Analogy in Quranic Reciting (Qira’at) Canonical Manuscript Chain of Narrators’ Authenticity Massive Reporting (Tawatur) قرائات قرائت مصاحف ابن‌مجاهد مطابقت CE قرآن علم قرائات

fa en

خلاصة:

اختلاف قرائات از جمله مفاهیم مطرح و بسیار مهمِ علوم قرائات و تفسیر است‌‌‌‌. تا قبل از ابن‌مجاهد (324‌ق) هر یک از علمای قرائات می‌توانستند با تکیه بر اجتهادات شخصی خویش‌‌‌، قرائت خاص خود را اختیار نموده و طریق جداگانه‌ای را در پیش بگیرند‌‌‌‌. همواره هر اختیاری بر اساس ملاک‌ها و مقاییسی صورت می‌پذیرفته است‌‌‌‌. امروزه سه ملاک ابن‌الجزری (833‌ق) ‌‌‌‌به‌عنوان سه مقیاس معتبر صحت قرائات، شناخته شده و تمام ملاک‌های پیشین را تحت الشعاع خود قرار داده است‌‌‌‌. سؤال اینجاست که این ملاک‌ها در طول تاریخ چه سیری را پیموده و دچار چه تغییر و تحولاتی شده‌‌اند‌‌‌‌. این پژوهش بر اساس معلومات کتابخانه‌ای‌‌‌، ‌‌‌به‌صورت توصیفی _ تحلیلی انجام شده است‌‌‌‌. ملاک‌ها و مقیاس‌های مختلف قرائیِ حاصل از چهار بازۀ زمانی ذیل عبارت‌اند از: 1‌. ملاک نقل شفاهیِ متکی بر وثاقت ناقل: از رحلت رسول اکرمk تا توحید مصاحف؛ 2‌. چهار ملاک اجماع‌‌‌، قیاس‌‌‌، مطابقت کلی با مصحف امام‌‌‌، مطابقت با مصاحف برخی صحابۀ مشهور: بعد از توحید مصاحف تا ابن‌مجاهد‌‌‌؛ 3‌. دو ملاک اجماع‌‌‌، مطابقت کلی با مصحف امام: زمان ابن‌مجاهد؛ 4‌. سه ملاک صحت سند (بنا به قولی تواتر)‌‌‌، موافقت با وجهی از وجوه زبان عربی‌‌‌، مطابقت با [جزئیات] رسم المصحف و یا بنابر قول ابن‌الجزری مطابقت با یکی از مصاحف عثمانی ولو ‌‌‌به‌صورت احتمالی: بعد از ابن‌مجاهد تا ابن‌الجزری‌‌‌‌.

ملخص الجهاز:

رسالۀ دکتری «سیر تطور مقاییس قرائی و نقش‌‌‌‌ آنها در پذیرش و تثبیت قرائات قرآن کریم» مجتبی محمدی انویق‌‌‌، که در آن علاوه بر گونه‌شناسی مقاییس قرائی‌‌‌، در مورد سه ملاک نقل شفاهی‌‌‌، مطابقت با رسم المصحف و مطابقت با قواعد عربی ‌‌‌به‌صورت تفصیلی توضیح داده شده است‌‌‌‌. مثال یک: در این مورد می‌توان به قرائت ابن‌کثیر در آیۀ (فَلَا یخَافُ ظُلْمًا وَلَا هَضْمًا( (طه: 112) اشاره نمود که او «فَلَایخَافُ‌» را ‌‌‌به‌صورت «فَلَایخَفُ‌» می‌خواند و این در حالی است که ابن‌مجاهد (324‌ق) و ابن‌الجزری (833‌ق) هیچ یک به وجود چنین کتابتی در مصاحف أمصار تصریح ننموده‌اند (ابن‌مجاهد، 1119: 424؛ ابن‌الجزری، بی‌تا، 2/322) و أیمَن رُشدی سُوید‌‌‌، محقق کتاب «التّذکرة فی قرائات الثّمان» در تحقیقات خود به این مورد اشاره نموده و می‌گوید: «با رجوع به کتب رسم‌‌‌، مدرکی نیافتم که در آن فردی به حذف الف در برخی مصاحف اشاره نموده باشد مگر آنچه که ضبّاع به نقل از ابوداود سلیمان بن نجاح از کتاب التنزیلِ آورده است؛ وی می‌گوید شایسته است که «فَلَایخَافُ‌» در مصحف مکی بدون الف نوشته شود و آن را در دیگر مصاحف می‌توان به هر دو صورت کتابت نمود‌‌‌، امّا هیچ نص صریحی مبتنی بر نگارش آن بدون الف در مصاحف وجود ندارد لذا ما آن را با الف نگارش می‌کنیم‌‌‌» (ابن‌غلبون، 1410: 435)‌. همان‌طور که گفتیم در این دوران علماء در ترجیح وجوه قرائی علاوه بر مطابقت با مصحف امام از ملاک‌های گوناگون دیگری نیز استفاده می‌نمودند‌‌‌، امّا ملاک اصلی در نزد اکثر علماء‌‌‌، اجماع و یا شهرت قرائت بوده است‌‌‌‌.

استلام ملف الإرجاع :
(پژوهیار, , , )

تحميل
تحميل HTML

رابط قصير:

صفحة:

دخول / الاشتراک

تحتاج الدخول لعرض محتوى المقالة. إذا لم تكن عضوًا ، فتابع من الجزء الاشتراک.

دخول